Onderzoeksprogramma

Criminal Justice: Maatschappelijk effectieve strafrechtspleging 2023-2029

In het Criminal Justice onderzoeksprogramma werken (strafrecht)juristen en sociaal wetenschappers, in het bijzonder criminologen, nauw samen. Het Criminal Justice-onderzoek is in de kern gericht op de inhoud en vorm van beslissingen die in de strafrechtelijke keten worden, kunnen en mogen worden genomen op basis van taken en toegekende bevoegdheden en gewaardeerd vanuit het perspectief van de democratische rechtsstaat.

Contact: Miranda Boone

Beslissingen die binnen de strafrechtspleging worden genomen door verschillende actoren in diverse fasen van de strafrechtelijke keten betreffen zowel wetgeving als preventieve maatregelen, opsporing, handhaving, berechting, tenuitvoerlegging van sancties en ‘nazorg’. Die beslissingen zijn niet alleen chronologisch volgordelijk, zij kunnen ideaaltypisch tezamen – en in onderling verband, afhankelijkheid, afstemming en evenwicht – ook worden beschouwd als een keten. De ketengedachte brengt mee dat de aan de actoren, met het oog op die beslissingen, toebedeelde taken en toegekende bevoegdheden zijn afgestemd op hun rol in het stelsel als geheel, waaronder mede moet worden begrepen de Europese/internationale rechtsorde.

Maatschappelijk effectieve strafrechtspleging

Na een succesvolle beoordeling van het onderzoeksprogramma, zal de focus van het onderzoeksprogramma zich in de komende onderzoeksperiode toespitsen op maatschappelijk effectieve strafrechtspleging die daarmee tevens de nieuwe vlag vormt waaronder het onderzoeksprogramma in de komende periode zal varen. Deze titel brengt tot uitdrukking dat we met ons onderzoek een bijdrage willen leveren aan het in kaart brengen, analyseren en uitdrukkelijk ook oplossen van problemen die in de samenleving spelen en waarmee ook de strafrechtspleging wordt geconfronteerd. Dat geeft tegelijkertijd een gerichtheid én een beperking aan. We focussen op thema’s waaraan ook buiten de faculteit gewicht wordt toegekend (blijkend uit bijvoorbeeld de universitaire profileringsgebieden, de nationale wetenschapsagenda of de sustainable development goals van de Verenigde Naties, maar doen een stap terug of zoeken samenwerking met andere wetenschappelijke disciplines waar de inzet van het strafrecht geen (overtuigende) of maar een beperkte rol kan spelen bij het oplossen van maatschappelijke problemen. Deze opvatting sluit aan bij een idee van strafrecht waarbij een effectieve inzet daarvan altijd in overeenstemming zal moeten zijn met de onderliggende waarden en beginselen die aan het geldend strafrecht ten grondslag liggen.

Fellows

Promovendi

Buitenpromovendi

Het onderzoeksprogramma richt zich voor de komende periode op de onderstaande drie kernvragen:

Wanneer kan en moet onwenselijk/crimineel gedrag – bijvoorbeeld door middel van een strafrechtelijke interventie – worden bestreden (en wanneer niet)?
Hier doen zich vragen voor op het terrein van strafbaarstelling, de opsporing en de vervolgingsbeslissing, de afbakening van het strafrecht ten opzichte van andere rechtsgebieden, ongewenste gevolgen van strafrechtelijke aanpak en bestraffing.
Op welke wijze kan criminaliteitsbestrijding een bijdrage leveren aan het oplossen van ernstige maatschappelijke problematiek en wat zijn de succes- en faalfactoren voor een goede uitvoering van de bestrijding van deze problematiek?
Onderzoek naar deze kernvraag omvat ook vragen over de (veranderende) rol van actoren in de (Europese en nationale) strafrechtspleging (bijvoorbeeld de rol van de rechter en de rol van het Europees openbaar ministerie), alsmede de (veranderende) rol/verantwoordelijkheid van bedrijven/instanties/burgers bij het onderzoek naar ernstige maatschappelijke problematiek.
Wat zijn de (bedoelde en onbedoelde) effecten van criminaliteitsbestrijding? En op welke wijze kunnen bestraffingsprocessen zo worden ingericht dat ze effectiever zijn (en tegelijkertijd humaan zijn en in overeenstemming met fundamentele mensenrechten)?

Naast de al bestaande profilering op Bestraffing en Waarheidsvinding, zijn vanaf 2023 twee nieuwe profileringsthema’s in het leven geroepen: Kwetsbare groepen en ongelijkheid en Financieel-economische criminaliteit en Ondermijning.