Maand van het Open Onderwijs (2019)

De maand november stond in 2019 in het teken van open onderwijs. Docenten en medewerkers konden in die maand colleges bijwonen en good en new practices zien. Ter afsluiting kregen docenten feedback op hun colleges van een collega-expert of peer.

Verslagen van de colleges

Lees welke onderwerpen in de colleges behandeld werden, en hoe collega-docenten de bijeenkomsten ervaren hebben.

Sarah Plukaard - Enkelvoudige regressie

Hoe vertel je pedagogiekstudenten op een inspirerende manier over enkelvoudige regressie? Universitair docent Sarah Plukaard lukt het. De meekijkende docenten zijn onder de indruk van de manier waarop ze haar hele college baseert op één aansprekend voorbeeld: onderzoek naar de relatie tussen het aantal woorden dat peuters kennen en hun leeftijd in maanden. Het voorbeeld wekt de interesse van de aanwezige studenten en sluit inhoudelijk aan bij andere vakken uit de opleiding. Sarah weet conceptuele en wiskundige kennis over regressie knap te koppelen aan haar voorbeeld. Zo wordt inzichtelijk wat functievergelijkingen en grafieken met lijnen en punten nu concreet betekenen. En wat studenten er in hun dagelijkse praktijk wel en niet mee kunnen.

Eerst presenteert Sarah de leerdoelen voor vandaag. Deze koppelt ze aan de 'inhoudsopgave' van haar college, zodat meteen duidelijk is dat al die leerdoelen aan bod gaan komen. Aan het eind van haar college laat ze de leerdoelen nogmaals zien en vraagt ze de studenten van elk leerdoel te bepalen of ze dit behaald hebben. Tijdens het college komt ze regelmatig terug op stof die in een eerder college is behandeld en geeft ze aan hoe ze hier vandaag op voortborduurt. Zo activeert ze de voorkennis van haar diverse groep studenten. Aan studenten die weinig moeite hebben met statistiek zegt ze hiermee bewust: ik realiseer me dat jullie iets herkennen en dat is logisch. Aan studenten die meer moeite hebben met statistiek geeft ze aan: je weet hier al iets van en ik ga jullie stap-voor-stap helpen bij het begrijpen ervan.

Een deel van de meekijkende docenten blijkt zelf methoden en statistiekcolleges te verzorgen bij andere faculteiten. Zij willen graag ervaren hoe een docent van een andere opleiding deze droge stof aantrekkelijk maakt. Een van de aanwezigen wilde haar kennis van statistiek juist weer wat opfrissen. Zij merkt hoe de rustige, stapsgewijze opbouw met tussentijdse samenvattingen haar helpt om de stof te willen en kunnen snappen. Studenten doen actief mee in het college. Ze lossen sommen op en roepen het antwoord door de zaal. Sarah geeft feedback en doet dit op zo’n manier dat iedereen het logisch en prima vindt dat ze het niet meteen goed hoeven te doen.

Kim Beerden - Alles is religie: Griekse en Romeinse divinatie

Hoe leer je studenten kijken naar de Oudheid, met mensen die net als wij - maar net even anders! - aan religie doen? Universitair docent, LUS-prijs winnares en LTA-fellow Kim Beerden maakt bewust de koppeling met het heden in haar college Alles is religie: Griekse en Romeinse divinatie. In de Oudheid zochten Romeinen en Grieken naar tekens waarvan ze dachten dat die van hun goden kwamen. Ze wilden weten wat ze konden betekenen voor hun verleden, heden of toekomst. Zij bekeken onder andere de levers van geofferde dieren, en dat doen wij nu wellicht niet meer. Maar tekens en patronen zoeken wij nog altijd. Wat te denken van wolken waarin we menen Groot-Brittannië te zien is (en wat zegt dat over de Brexit?!) of de gelijkenis van Moeder Theresa in een broodje zien? 

Kim weet de meekijkende docenten zo door de stof te leiden dat ze meegenomen worden in haar verhaal en aandachtig blijven luisteren, ook al hebben de meesten van hen geen voorkennis. In de zaal van het Lispsiugebouw hangt onder het grote scherm met de Powerpointpresentatie een krijtbord. Hierop heeft Kim de structuur van het college opgeschreven. Door er regelmatig naar te verwijzen, blijft het het hele college duidelijk waar we zijn en wat we nog te horen gaan krijgen. En reeks  voorbeelden illustreert wat we wel en niet weten over de Oudheid, en hoe we kritisch moeten kijken naar bestaande bronnen. Alle voorbeelden ondersteunen het verhaal dat ze vertelt en de doelen die ze wil bereiken: informatieoverdracht en studenten voor het onderwerp enthousiasmeren.

De bezoekende docenten heeft ze stuk voor stuk enthousiast gekregen. Niet alleen over het onderwerp maar ook over het meekijken. De docenten noemen het een waardevolle twee uur en zijn blij dat ze tijd vrijgemaakt hebben om te kunnen leren van een andere docent, juist in een andere faculteit en opleiding.

Carolina Jost - Virtueel elektronenmicroscopisch practicum

In het het Onderwijsgebouw van het LUMC stelt Carolina Jost haar werkcollege voor eerstejaars studenten Biomedische Wetenschappen open voor belangstellende docenten. Misschien was de aankondiging toch iets te technisch, want er is slechts één docent op afgekomen. Na een korte introductie door Carolina volgt een zeer interessant en leerzaam uurtje. Het practicum draait om een enorme digitale afbeelding van een zebravisembryo, met moderne beeldverwerkingstechnieken speciaal voor onderwijs en onderzoek gemaakt door de afdeling elektronenmicroscopie. Het hele visje komt in beeld en er kan worden ingezoomd tot op celniveau. Spectaculair! Zo is het mogelijk om in de zebravisembryo de verschillende cellen en celcomponenten in de context van het organisme bekijken.

In groepjes werken de studenten aan opdrachten die hen helpen te begrijpen wat ze zien. Carolina en twee studentassistenten lopen rond om vragen te beantwoorden en de studenten te helpen. De collega-docent kijkt mee en observeert de gang van zaken. Opvallend maar bewust gekozen is er geen gezamenlijke nabespreking voor de studenten waarin gecheckt wordt of ze het goed hadden gedaan. Ze kunnen hulp vragen terwijl ze bezig zijn (en de meekijkende docent ook), maar het is aan hen zelf om te beoordelen of ze het goed genoeg doen en begrijpen. De bezoekende docent was van tevoren benieuwd hoe de eerstejaarsstudenten zich zouden gedragen als de verantwoordelijkheid voor het opdoen van kennis helemaal bij hen zou liggen. Tot zijn verrassing nemen de studenten prima hun verantwoordelijkheid en beslissen ze zelf wanneer ze klaar zijn. Voor hem is  dit een van de meest interessante leerpunten.

Ook interessant is om vast te stellen dat de studenten helemaal niet worden onderbroken bij hun werk, er is ook geen tussentijdse feedback of toelichting. Carolina vertelt desgevraagd dat het een weloverwogen keuze is om ze niet tussentijds uit hun werk te halen. Het college duurt maar een uur en studenten kunnen als ze ergens tegenaan lopen onmiddellijk hulp vragen.

In de nabespreking vergelijkt de bezoekende docent de gang van zaken met zijn eigen onderwijsmogelijkheden. De kijkwijzer die de aanwezigen hebben gekregen komt goed van pas. Helpend om aan de hand daarvan te evalueren, een instrumentje dus om vaker te gebruiken.

David Fontijn - World Archaeology: Late Prehistory in Europe

Elf belangstellenden uit bijna alle faculteiten wonen als gasttoehoorder het college van David Fontijn bij. Dat is in het Engels, zodat ook niet-Nederlandse collega’s de gelegenheid kregen om aan te schuiven. Er zijn er twee gekomen, maar beiden zijn het Nederlands inmiddels machtig.

Het gevolgde college geeft een goed beeld van de snelheid van de ontwikkelingen op het vakgebied archeologie en hoe dat aan de circa 100 eerstejaars studenten wordt gepresenteerd. De docent presenteert op inspirerende wijze de nieuwste ontdekkingen en legt vervolgens met hetzelfde gemak een link naar hedendaagse politieke discussies. Als zeer ervaren docent weet David de studenten op de juiste momenten te activeren door prikkelende vragen. Een van de aanwezigen, tevens LTA-lid, geeft aan dat alle cirkels op het evaluatieformulier meermalen konden worden aangevinkt: interdisciplinair, recent onderzoek, alles zat er in.

De docent is kort aanwezig, vervolgens wordt de nabespreking zonder hem erbij gevoerd. Eigenlijk werkte dat best goed, want dat maakt het makkelijker om eventuele kritiek te spuien, hoewel die er overigens niet is. Iedereen vindt het initiatief een groot succes en geeft aan vaker dergelijke laagdrempelige initiatieven te waarderen. Er wordt gesteld dat twee keer per jaar toch best mogelijk zou moeten zijn. Daarna bespreken de bezoekende docenten elkaars onderwijs en een internationale klas. Leuk en het herhalen waard. 

Ethan Mark - Introduction to International Studies

Vijf docenten bezoeken het eerstejaarscollege Introduction to International Studies dat Ethan verzorgt voor de bachelor International Studies op de Leidse campus in Den Haag. Ze zijn van meet af aan over twee dingen onder de indruk: de enorme omvang van de groep eerstejaarstudenten (500) en de manier waarop Ethan zijn college opbouwt. Want wie voor zo’n grote groep staat moet het allemaal net wat groter aanpakken: iets grotere armgebaren, een iets luidere stem, en net ietsje meer structuurelementen en pauzes. Zo’n grote groep bedienen, vertelt Ethan achteraf, is toch ook altijd een beetje theater spelen.

Je moet bovendien kunnen improviseren en het hoofd koel houden, zo blijkt. Het college van de week ervoor werd abrupt verstoord door een brandoefening, dus er moet nog wat stof worden ingehaald. Bovendien moeten de studenten ook nog klassikale feedback krijgen op het mid-term exam. Genoeg reden om in de stress te schieten over het lesschema dat in de soep dreigt te lopen. Maar Ethan loodst zijn studenten vakkundig door de extra collegeonderdelen, zonder dat het college hectisch wordt.

Felienne Hermans - Programmeermethoden in Python

Felienne Hermans begint haar college Programmeermethoden in Python met het bespreken van vragen van studenten naar aanleiding van de stof van deze week. Daar komen detailvragen over bepaalde programmeeraspecten aan de orde, maar ook algemenere zaken over bijvoorbeeld hoe hacken de wereld verandert, of over het hergebruiken van code van het web. Ze legt daarna twee nieuwe begrippen uit: functies en recursie. Hierbij maakt ze gebruik van 'live coding', waarbij tijdens het college in real-time wordt geprogrammeerd. De studenten geven input, en soms wordt er ook door de docent een 'foutje gemaakt', wat demonstreert hoe leren programmeren een kwestie van vallen en opstaan is, net als bijvoorbeeld bij het aanleren en oefenen van bewijsstrategiën in de wiskunde. Na het hoorcollege wordt er geoefend, en beantwoorden de docent en student-assistenten vragen van studenten.

Op het college van Felienne kwamen veel collega-docenten af, die zich bijvoorbeeld afvragen hoe een dergelijk college over het aanleren van programmeervaardigheden überhaupt werkt in algemene zin. Maar ook zijn er collega-docenten die zelf een vak over programmeren (gaan) doceren of bij andere opleidingen dan Informatica. Felienne voorziet hen van tips over de gebruikte tools, de editor en de virtuele leeromgeving.

Bekijk het lesmateriaal dat Felienne gebruikte

Armin Cuyvers - Europees Recht: de EU interne markt

Voor Armin Cuyvers de uitdaging om op een druilerige maandagochtend 150 studenten te enthousiasmeren voor de EU-interne markt. Bepaald geen sinecure. Na een persoonlijke introductie presenteert Armin de leerdoelen. Dankzij grappige plaatjes en rake kwinkslagen is de zaal - inclusief de deelnemers aan de Open Onderwijsmaand - in één klap massaal gemotiveerd om alles te weten te komen over het vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal in de Europese Unie.

Aan de hand van opvallende arresten en heuglijke inzichten (‘Jullie zijn allemaal óók nog Unieburger, gefeliciteerd!’), geeft Armin de studenten een twee uur durende rondleiding door de Europese Unie. Door concreet te maken dat we op een basaal niveau beginnen, en steeds verder de diepte in zullen gaan, wordt de nieuwsgierigheid steeds groter en blijft de belangstelling groot. Zelf vanuit de immense zaal werden veelvuldig interessante vragen gesteld, en weet Armin zelfs discussie over nationale belangen binnen Europese wetgeving aan te vuren tussen de studenten die op verzoek Polen dan wel Duitsland representeren.

De aanpak van Armin blijkt niet alleen inspirerend voor studenten maar ook voor docenten Geneeskunde, Sterrekunde en Life Science & Technology, die in het kader van de Open Onderwijsmaand door de bril van de student komen kijken. Onder andere de keuze voor onderwerpen aan de hand van meerdere tot de verbeelding sprekende voorbeelden, die de studenten wellicht zelf (in de toekomst) aangaan, blijkt een goede methode om die onderwerpen grondiger door te hebben en onthouden. Ook de gelaagdheid in moeilijkheidsgraad blijkt goed te werken. En dat een toegewijde docent goud waard is voor motiverend onderwijs, wordt hier maar weer eens bewezen.