Conflictoplossende Instituties (COI)

Over COI

Hoe kan de rechterlijke macht het beste inspelen op de verwachtingen die aan haar worden gesteld om maatschappelijke problemen op te lossen? Wat is de functie van de rechtszaal als arena voor sociale verandering?

Gerechtelijke procedures zijn vaak tijdrovend, kostbaar en emotioneel belastend. Laagdrempelige buitengerechtelijke geschilbeslechting is soms een goed alternatief, maar toegang tot betrouwbare en efficiënte rechterlijke procedure blijft evenzeer belangrijk.

De laatste jaren is de  rechter in toenemende mate verworden tot een ‘maatschappelijke probleemoplosser’ waarop burgers en ‘civil society’ organisaties een beroep doen wanneer zij vinden dat andere instituties achterop hinken. Controversiële  kwesties in Nederland waren onder meer klimaatbescherming en de stereotype knecht van Sinterklaas, terwijl het Hof van Justitie van de Europese Unie zich uitsprak over nationale begrotingen na de 2007 financiële crisis.

De verwachtingen van wat de rechter vermag zijn hoog, soms wellicht te hoog. Het gevaar dreigt dat fundamentele rechtsbeginselen (zoals onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter) in de publieke perceptie onder druk komen te staan. 

Het onderzoek van COI@Leiden richt zich op twee thema's: duurzame rechtspleging en de rechtszaal als maatschappelijke arena.

Duurzame rechtspleging

Wij beogen te onderzoeken hoe de rechtspraak optimaal inhoud kan geven aan de probleemoplossende verwachtingen die in haar worden gesteld. Optimale rechtspraak heeft volgens ons drie componenten: toegang, rechtsbescherming, effectieve conflictoplossing. Onze bevindingen zullen geijkt worden door ze te vergelijken met de resultaten die andere conflictoplossende instituties boeken.

De rechtszaal als maatschappelijk arena

Wij willen nagaan of de mogelijkheden tot procederen al dan niet aangepast moeten worden om de functie van de rechtszaal als maatschappelijke arena te versterken of verzwakken. Wij beogen ook te onderzoeken (i) welke processen ertoe leiden dat maatschappelijk beladen vraagstukken aan de rechter worden voorgelegd; (ii) welke bijdrage de rechter daaraan kan leveren; en (iii) wat de consequenties zijn voor de legitimiteit van de rechter zelf.