Datum en locatie

• Datum: vrijdag 17 april 2026
• Locatie: P.J. Veth, Leiden

Kosten

• Prijs: €305*
• Vroegboektarief (tot 20 februari): €279*
• Studenten (BA, MA en lerarenopleidingen): €129*

Alle tarieven zijn inclusief lunch.

* Elke deelnemer aan deze dag ontvangt het boek Aarde aan de mens (Lambo 2025) cadeau.

Deelnemers die het volledige programma hebben bijgewoond ontvangen na deze dag per mail een nascholingscertificaat.

Annuleringsvoorwaarden

Als je toch niet naar de nascholingsdag kunt komen:

• Je betaalt €30 als je tot 1 maand (28 kalenderdagen) voor de nascholingsdag annuleert.
• Je betaalt het hele factuurbedrag als je minder dan 1 maand (28 kalenderdagen) voor de nascholingsdag annuleert.

Om te annuleren mail je naar nascholing@iclon.leidenuniv.nl.

Misschien wil een collega in jouw plaats komen?

Dat mag meestal. Geef dit uiterlijk 6 werkdagen voorafgaand aan de nascholingsdag door via nascholing@iclon.leidenuniv.nl.

Als het ICLON de nascholingsdag annuleert:
Je ontvangt geen factuur.

Tijdens deze nascholingsdag bieden we uitgeverijen en andere passende organisaties graag de kans om met een (boeken)stand aanwezig te zijn. Bij de inloop en tijdens de pauzes komen de deelnemers langs deze informatiemarkt wanneer ze een kopje koffie of thee halen of gaan lunchen. De informatiemarkt staat daarmee op een centrale plek.

Wil je met jouw organisatie deelnemen aan deze informatiemarkt? Vul dan het formulier in en we nemen snel contact op.

N.B.: Er is beperkt plek voor uitgeverijen, maar wij ontvangen ze graag binnen onze mogelijkheden. Wij behouden ons daarnaast altijd het recht voor om organisaties/uitgevers (of de op ons aanmeldformulier aangevraagde wensen) te weigeren als die niet passend zijn binnen ons ICLON-concept of deze nascholingsdag. Hierover nemen wij vooraf contact met je op. We zoeken eventueel samen naar een goede uitkomst.

Tarieven

Annuleringsvoorwaarden

Als je je hebt aangemeld, maar toch niet kunt deelnemen aan de informatiemarkt:

• Je betaalt €50 administratiekosten als je tot 10 werkdagen voor de nascholingsdag annuleert.
• Je betaalt het hele factuurbedrag als je minder dan 10 werkdagen voor de nascholingsdag annuleert.

Om te annuleren stuur je een e-mail naar nascholing@iclon.leidenuniv.nl;

Als het ICLON de nascholingsdag annuleert:
Je ontvangt geen factuur.

Vragen

Heb je een vraag? Mail naar nascholing@iclon.leidenuniv.nl.

‘Natuur is de moeite waard’ is geen neutraal standpunt. Toch is het ook niet politiek gekleurd volgens filosofiedocent en auteur Rick Berends. Niemand heeft een hekel aan natuur, is zijn overtuiging. Hoe breng je dat over in de klas? En hoe kan dat de leerling helpen in de voorbereiding op het examen? Daarnaast onderzoekt Berends de vraag of antropocentrisme niet onterecht in het verdomhoekje is gezet. Met zijn lezing wil hij je voorbeelden, ideeën en energie geven voor vandaag en de lessen komend schooljaar. Want, zoals Aldo Leopold stelt: ‘Ons vermogen om waarde in de natuur te zien begint, net als in kunst, bij haar schoonheid.’

Rick Berends is docent filosofie op de Johan de Witt Scholengroep in Den Haag enmedeauteur van Aarde aan de Mens: Dierethiek en milieufilosofie. Hij werkt momenteel aan een boek over kennis, media en democratie ter voorbereiding op het nieuwe eindexamenonderwerp voor vwo. Eerder werkte hij in de wetenschapscommunicatie aan de Universiteit Utrecht. Net als iedereen is hij natuurliefhebber en dierenvriend.

Hebben wij alleen morele verplichtingen jegens mensen? Of ook jegens dieren en zelfs planten? Die vraag is niet alleen relevant voor wie zich bekommert om onze omgang met de natuur, maar ook voor wie dieper inzicht wil in ethische theorieën als zodanig. Pas als je in essentie begrijpt waarom een theorie zoals deontologie of consequentialisme in elkaar steekt zoals hij doet, zie je ook op welke entiteiten die theorie van toepassing is. Onderzoek naar dier- en natuurethiek verheldert dus ook begrippen zoals een 'doel-in-zichzelf', 'autonomie' en theorieën over welzijn.

Marc Davidson is hoogleraar aan de Radboud Universiteit met als leerstoel Filosofie van duurzaamheid en milieu. Hij houdt zich met name bezig met morele vragen, zoals wat wij verplicht zijn jegens toekomstige generaties en niet-menselijk leven, en hoe we de kosten van milieubeleid rechtvaardig over de samenleving kunnen verdelen. Marc begon zijn carrière als natuurkundige en werkte als milieueconoom bij een adviesbureau. Die multidisciplinaire achtergrond benut hij in zijn onderwijs en onderzoek.

Wat als de zee een stem heeft, en wij leren luisteren? Ontdekkingsreizigster en schrijfster Arita Baaijens broedt op een plan om de Noordzee haar zegje te laten doen in bestuurskamers waar óver maar nooit mét de zee wordt gesproken. Wat wil het wier? Wat wil de oester? In deze workshop ontdek je een wereld waarin de zee spreekt, garnalen filosofische problemen oplossen en bestuurlijk Nederland leert luisteren. Een prikkelende workshop die je blik op natuur, toekomst en jezelf voorgoed verandert.

Arita Baaijens is bioloog, schrijfster en ontdekkingsreizigster. Ze onderzoekt de relatie tussen mens en natuur en publiceerde daarover meerdere boeken, waaronder Een regen van eeuwig vuur en Zoektocht naar het paradijs. Ze ontving internationale erkenning en prijzen voor haar grensverleggende projecten op het snijvlak van wetenschap, literatuur, natuur en technologie. Haar zoektocht naar een nieuwe relatie met de Noordzee werd ook vastgelegd in de documentaire Het gezicht van de zee.

Als onze soort ergens in uitblinkt, is het wel tuinieren. Andere aapachtigen, zoals de gorilla en orang-oetan, hebben veel plantenkennis, maar de mens is de enige die daadwerkelijk tuiniert. Dit heeft geleid tot een grote verscheidenheid aan tuintypen, van dak- en binnentuinen tot voor- en achtertuinen. In sommige tuinen staan planten centraal, zoals in de moestuin of volkstuin. In andere vormen ze slechts de achtergrond, zoals in de dierentuin of kantoortuin. Veel tuinsoorten gaan schuil onder andere namen. Binnen dit rijke palet vormt de botanische tuin een bijzonder type. Maar wat is een botanische tuin? Tijdens een geleide wandeling door de Hortus botanicus van de Universiteit Leiden staat deze vraag centraal.

Norbert Peeters is botanisch filosoof, schrijver en universitair docent Filosofie aan Wageningen University & Research. Hij studeerde archeologie en filosofie aan de Universiteit Leiden. Als botanisch filosoof schrijft en spreekt hij vooral op het snijvlak van botanie en filosofie. Daarnaast houdt hij zich als promovendus bezig met de vroegste geschiedenis van invasieve, exotische planten.

Maak kennis met wat het betekent om (als school) een Zoöp te zijn of te worden: een organisatievorm die samenwerking (coöperatie) met de levenden (zoé) centraal stelt en de belangen van anders-dan-menselijk leven bewust meeneemt in besluitvorming. We zoomen in op de tweede stap van de Zoönomische methode: waarnemen en luisteren. We onderzoeken hoe je je aandacht kunt richten op de perspectieven van andere levende wezens. We verplaatsen ons in hun zintuiglijke wereld via karakterkaarten en scenario's - hoe zij wonen, voedsel vinden, relaties vormen en onze omgeving mede vormgeven. Deze inleefoefening opent een filosofische en praktische manier van kijken die helpt om regeneratieve keuzes te maken binnen een organisatie, die rekening houden met de belangen van al het leven.

Charlotte Lammens is ontwerpend onderzoeker bij het Zoönomisch Instituut. Met een interdisciplinaire achtergrond in Visual Design (Gent) en Humanistiek (Utrecht) onderzoekt ze in haar werk hoe mensen en andere levensvormen met elkaar samenleven, en hoe we daarin aandachtiger en zorgzamer kunnen worden. Charlotte ontwikkelt methoden en instrumenten die mensen helpen om anders te kijken, beter te luisteren en nieuwe verbindingen te zien. Samen met het team van het Zoönomisch Instituut deelt ze deze manieren van werken met organisaties (Zoöps) die willen leren hoe ze meer regeneratief en wederkerig kunnen samenwerken met alle medebewoners van hun ecosysteem.

Van Aristoteles via de kerkvaders tot Descartes was altijd het idee dat dieren 'stom' zijn en dat alleen mensen kunnen denken en spreken. De studie van dieren viel onder de natuurwetenschappen. Tot voor kort. Want sinds enkele decennia beginnen de geestes- en sociale wetenschappen het dier als blinde vlek in hun vakgebieden te herkennen. Inmiddels toont allerlei onderzoek vanuit het nieuwe, interdisciplinaire vakgebied dat Human-Animal Studies heet aan dat ook veel dieren rijke vormen van taal en cultuur kennen. In deze workshop kijken we naar deze recente inzichten over diercognitie, welke vragen die weer oproepen over wat taal en cultuur eigenlijk zijn, en of we binnenkort (wellicht met behulp van AI) echt met andere dieren kunnen communiceren...

Maarten Reesink doceert al bijna twintig jaar Human-Animal Studies aan de Universiteit van Amsterdam. Recent verscheen van zijn hand Planeet poes: De gedeelde wereld van kat en mens. Eerder publiceerde hij Dier en mens: De band tussen ons en andere dieren en hij is medeauteur van Dierzaamheid: Duurzaam samenleven met dieren. Hij is een van de oprichters van het Centrum voor DierMens Studies Nederland, en als vrijwilliger werkzaam bij de Stichting Amsterdamse Zwerfkatten (SAZ).

Evanne Nowak faciliteert met veel liefde de ‘contemplatieve dialoog’: een gestructureerde, reflectieve gespreksvorm, waarin een abstract, zwaar of groot thema vanuit persoonlijke ervaringen wordt onderzocht. Deelnemers aan deze workshop leren hoe ze zelf een contemplatieve dialoog als werkvorm in de klas kunnen inzetten om met leerlingen in gesprek te gaan over grote vragen rond natuur en klimaat.

Let op: deze workshop duurt 1,5 uur (tot 16:30).

Evanne Nowak studeerde in 2016 af aan de Universiteit voor Humanistiek als geestelijk verzorger met een onderzoek naar apathie en klimaatverandering. In dit onderzoek verkende zij opkomende ideeën met betrekking tot klimaatpsychologie en zingeving. Hier spreekt, schrijft en maakt zij regelmatig programma’s over. Zo begeleidt zij contemplatieve dialogen over emoties, zingeving en ecologische ontwrichting, op festivals maar ook in het bedrijfsleven.