Adaptief onderwijs

Waarom is adaptief onderwijs belangrijk?

Adaptief onderwijs zorgt ervoor dat leerlingen of studenten onderwijs krijgen dat aansluit bij hun leerbehoeften en motivatie. Dit verhoogt de kans dat iedereen maximaal leert en zich optimaal ontwikkelt.

Wat is het?

Adaptief onderwijs is geen vaste methode, maar een manier van kijken naar leren en lesgeven. In adaptief onderwijs wordt niet alleen gekeken naar de inhoud en het niveau van de leerstof, maar ook naar hoe leerlingen leren en hoe ze reageren op het onderwijs.

Wie maakt het onderwijs adaptief of gepersonaliseerd? Dit kan de leerling zelf zijn (zelfregulatie), de docent (differentiatie) of een ICT-tool (digitale oefenprogramma’s).

Verwante termen zijn gepersonaliseerd onderwijs, gedifferentieerd onderwijs, studentgericht onderwijs en inclusief onderwijs.

Onderwijs adaptief organiseren kan op verschillende onderdelen:

Tijdbesteding – meer of minder tijd voor het eigen maken van de leerstof
Tempo – sneller of langzamer door de leerstof gaan
Volgorde van taken – aanpassen van de volgorde waarin leerstof wordt aangeboden
Oefenen – verschillende manieren en hoeveelheden van oefenen met taken
Toetsen – verschillende vormen van toetsing gebruiken

Lesvoorbeelden

De Scrum-methode is een uit het bedrijfsleven overgenomen werkwijze om met behulp van technologie stapsgewijs en adaptief leerstofinhoud eigen te maken. Vogelzang (2020) heeft deze methode bestudeerd in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs.

Spelelementen in digitale oefenprogramma’s noemen we gamification. Leukere leertaken motiveren leerlingen extra, waardoor zij meer oefenen en daardoor beter presteren. Het zou ook helpen als ze op hun eigen niveau kunnen werken. In het tijdschrift Didactief (2020) vind je een overzicht van game-elementen in digitale oefenprogramma’s voor leerlingen uit het primair en voortgezet onderwijs.

In het boek Uitdagend gedifferentieerd vakonderwijs (Janssen et al., 2018) wordt uitgewerkt hoe je op een praktische wijze, door omdraaien en selectief weglaten van onderdelen van je bestaande lessen taakgestuurd en adaptief onderwijs kunt ontwerpen en geven. Voor alle schoolvakken worden achtergronden, tips en voorbeelden uitgewerkt.

Hoe pas je adaptief onderwijs toe in je lespraktijk?

Differentieer op basis van leerbehoeften, interesse en voorkennis van leerlingen.
Geef hulp op maat met hulpbronnen of kleine stukjes instructie.
Blijf in gesprek met je leerlingen en luister goed waarover ze spreken tijdens het samenwerken.
Blijf continu de relevantie van het onderwerp toelichten en probeer de intrinsieke motivatie van leerlingen te bevorderen.

Xu Liu (2025). Maintaining self while adapting: Chinese foreign language teachers’ identity development in an intercultural context. Academic dissertation. Leiden: ICLON.
De Boer, E. (2022). Towards an ecological approach to teacher professional development: How preservice biology teachers direct their learning routes in authentic classroom settings. Academic dissertation. Leiden: ICLON.
Wang, L., de Vetten, A., van der Rijst, R. M., & Admiraal, W. F. (in press). The relationship between students’ pre-class learning behaviors and student engagement in tutorials. Active Learning in Higher Education
Admiraal, W., Post, L., Lockhorst, D., Louws, M., & Kester, L. (2020). Personalizing learning with mobile technology in a secondary school in the Netherlands: Effects on students’ autonomy support, learning motivation and achievement. The European Educational Researcher, 3(3), 119-137.
Admiraal, W., Vermeulen, J., & Bulterman-Bos, J. (online first). Teaching with learning analytics: How to connect computer-based assessment data with classroom instruction? Technology, Pedagogy and Education. DOI: 10.1080/1475939X.2020.1825992.
Vogelzang, J., Admiraal, W. F., & Driel, J. H. van. (2020b). Effects of Scrum methodology on students’ critical scientific literacy: the case of Green Chemistry. Chemistry Education Research and Practice, 21(3), 940-952.
Vrind, E. de, Janssen, F.J.J.M., Jong, N.H. de, Driel, J.H. van, & Stoutjesdijk, E.T. Naar een praktische adaptieve aanpak voor spreekvaardigheidsonderwijs in modern vreemde talen. Pedagogische Studiën, 96, 15-29.
Wang. J., Tigelaar, D., & Admiraal, W. (2021). Rural teachers’ sharing of digital educational resources: From motivation to behavior. Computers & Education, 161, article 104055.
Vulperhorst, J. P., Dams, P., van der Rijst, R. M., & Akkerman, S. F. (2023). How students use the space provided by broad and specialised programmes to develop their interests in higher education. Studies in Higher Education, 48(4), 551-566. doi.org/10.1080/03075079.2022.2150756
Vrind, E. de (2020). The SpeakTeach method: Towards self-regulated learning of speaking skills in foreign languages in secondary schools: an adaptive and practical approach. Doctoral Thesis