Zelfregulerend leren
Waarom is zelfregulerend leren belangrijk?
Het beroepenveld is constant in beweging. Actuele ontwikkelingen, onder andere op het gebied van technologie en globalisering, zorgen ervoor dat beroepen veranderen, verdwijnen of dat er nieuwe ontstaan. Dit vraagt van professionals dat zij flexibel en wendbaar zijn en kunnen omgaan met onzekerheden. Zij moeten in staat zijn continu te blijven leren, steeds nieuwe rollen en taken op te kunnen pakken en te kunnen anticiperen op veranderende omstandigheden.
Ook eerder in de onderwijsloopbaan is het van belang dat leerlingen leren hun eigen leerproces te plannen, monitoren en evalueren. Als leerlingen en studenten zelf hun leerproces kunnen sturen, dan kunnen ze optimaal gebruik maken van de mogelijkheden die leeromgevingen en leraren in het bijzonder bieden.
Zowel in funderend als vervolgonderwijs wordt ook steeds meer om zelfregulatie gevraagd, mede door de toenemende digitalisering van het onderwijs. Kortom, leerlingen en studenten moeten leren hun eigen leerproces te reguleren opdat zij zich blijvend kunnen ontwikkelen op een manier die het beste bij hen past.
Wat is het?
Zelfregulerend leren is het proces waarbij leerlingen en studenten actief hun eigen leerproces sturen, waarbij ze strategieën gebruiken om hun leren, motivatie en gedrag te bewaken en te beheersen, geleid door hun eigen doelen en interpretatie van de context. Zelfregulerende leerlingen en studenten nemen zelfstandig taken op zich, oefenen hun leerproces en ontwikkelen relatief zelfstandig een begrip van de leerstof. Zelfregulerend leren stimuleert leerlingen en studenten om de regie te nemen over hun eigen leer.
Verdieping
Dikwijls worden bij zelfregulatie drie fasen in het leerproces onderscheiden waarin leerlingen en studenten hun leerproces kunnen reguleren:
- Een voorbereidende fase waarin leerlingen en studenten doelen stellen en plannen hoe deze te realiseren, en zichzelf motiveren en inschatten of zij de doelen kunnen bereiken.
- Een uitvoeringsfase waarin leerlingen en studenten de leertaken uitvoeren, de voortgang ervan monitoren, en zichzelf motiveren om met de leertaak bezig te blijven.
- Een evaluatiefase waarin leerlingen en studenten reflecteren op hun leerproces en de uitkomsten ervan, beoordelen of zij aan hun doelen hebben voldaan, oorzaken toeschrijven aan hun prestaties en evalueren of zij hiermee tevreden zijn.
Het is overigens niet zo dat leerlingen en studenten altijd alles zelf ter hand nemen. Regulatie in verschillende fasen en op verschillende onderdelen van het onderwijs kan variëren van geheel door de leerlingen en studenten bepaald tot geheel door de onderwijsomgeving (leraar of ict-tools).
Leraren kunnen de leerlingen en studenten ondersteunen bij zelfregulatie door bijvoorbeeld
- Hun feedback aan studenten geleidelijk af te bouwen in gedataileerdheid (ook wel scaffolding genoemd);
- Door groepsopdrachten en samenwerkend leren te organiseren waar leerlingen en studenten in een groepje hun leerproces moeten reguleren;
- Bepaalde prompts, vragen of feedback in te zetten die de leerlingen en studenten direct vragen na te denken over hun leerproces (vooraf, tijdens of na afloop).
Het concept zelfregulatie is nauw verwant aan de bredere concepten autonomie, agency en self-efficacy, maar richt zich specifiek op het reguleren van het eigen leerproces.
Zelfregulerend leren in de praktijk
De volgende elementen lijken de kern te vormen van wat werkt bij de inzet van technologie (bijvoorbeeld generatieve AI) voor regulatie van het leren:
- Directe en positieve feedback
- Prompts en scaffolds
- Expliciete aandacht voor zelfregulerende vaardigheden
- Overzichtelijk representeren van informatie
- Betekenisvolle context en betekenisvol doel
Randvoorwaarden voor effectieve implementatie zijn:
- Professionalisering van leraren
- Duidelijke uitleg aan leerlingen
- Regelmatig gebruik van ict-toepassingen geïntegreerd in de dagelijkse onderwijspraktijk
- Betrokkenheid van leraren en leerlingen
Bij het leren van een nieuwe taal is het van belang om directe feedback te krijgen. Maar het is een hele kust om hoe als docent feedback, uitleg en oefeningen af te stemmen op de individuele leerlingen om zo hun gespreksvaardigheid te verbeteren in reguliere klassen. De SpeakTeach-didactiek is een werkwijze om met behulp van gerichte feedback de taalvaardigheid van leerlingen te verbeteren. Het omvat lesmateriaal en ideeën voor de lespraktijk voor het verbeteren van het spreek- en gespreksvaardigheidsonderwijs in Moderne Vreemde Talen.
Tips voor zelfregulerend leren
Leren wordt bevorderd als leerlingen en studenten zelf in toenemende mate hun leerproces sturen:
- Laat leerlingen en studenten in de eerste lessen eigen leerdoelen over het onderwerp formuleren.
- Expliciteer de relevantie van het onderwerp en de relatie met eerdere of andere vakken. Dat geeft de leerlingen en studenten de mogelijkheid om zelf te bepalen waarom zij het belangrijk vinden.
- Geef leerlingen en studenten hulp op maat. Of wel geef leerlingen niet alle informatie aan het begin, maar wijs ze op waar ze wat kunnen vinden, of welke bronnen ze kunnen gebruiken of aanspreken.
- Geef leerlingen en studenten feedback op het meta-cognitief niveau; vraag ze bijvoorbeeld waarom ze deze strategie hebben gekozen en of er ook andere mogelijke aanpakken zouden zijn.
- Vraag leerlingen om elkaar te helpen en aan elkaar hulp te vragen.
- Bevraag ook eens je eigen leerstrategie; wat wil jij eigenlijk leren en hoe kan je dat dan aanpakken?
- Lai, Y. (2024). Self-directed language learning using mobile technology in higher education. Academic dissertation. Leiden: ICLON.
- Kusters, M. (2025). Understanding teacher agency in universities: Why and how lecturers shape and navigate university teaching practices. Academic dissertation. Leiden: ICLON.
- Wang, L., de Vetten, A., Admiraal, W. F., & van der Rijst, R. M. (2025). Relationship between perceived learner control and student engagement in various study activities in a blended course in higher education. Education & Information Technologies 30, 2463-2484.
- Blankenstein, F. M. van, Saab, N., van der Rijst, R. M., Danel, M. S., Bakker-van den Berg, A. S., & van den Broek, P. W. (2019). How do self-efficacy beliefs for academic writing and collaboration and intrinsic motivation for academic writing and research develop during an undergraduate research project? Educational Studies, 45(2), 209-225.
- Kamp, M-T., van de, Admiraal, W., Drie, J. van., & Rijlaarsdam, G. (2015). Enhancing divergent thinking in visual arts education: Effects of explicit instruction of meta-cognition. British Journal of Educational Psychology, 85, 47-58.
- Keijzer, R., Admiraal, W, Rijst, R. van der, & Schooten, E. (2020). Vocational identity of at-risk emerging adults and its relationship with individual characteristics. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 20(2), 375-410.
- Kusters, M., de Vetten, A., Admiraal, W. F., & van der Rijst, R. M. (2024). Developing scenarios for exploring teacher agency in universities: a multimethod study. Frontline Learning Research, 12(2), 1-27.
- Vrind, E. de (2020). The SpeakTeach method: Towards self-regulated learning of speaking skills in foreign languages in secondary schools: an adaptive and practical approach. Doctoral Thesis