eLaw – Centrum voor Recht en Digitale Technologie

Onderzoek

Het onderzoeksinstituut eLaw is opgebouwd uit interdisciplinaire wetenschappers die kwesties onderzoeken op het snijvlak van recht, technologie en samenleving.

eLaw – Centrum voor Recht en Digitale Technologie van de Universiteit Leiden doet multidisciplinair onderzoek op het snijvlak van recht, ethiek, maatschappij en technologie. Het team bestaat uit rechtsgeleerden, sociale wetenschappers, filosofen en experts op het gebied van technologie, waardoor we complexe onderzoeksvragen vanuit verschillende perspectieven kunnen benaderen.

Kennisgebieden

Onze kennisgebieden zijn de juridische, ethische en maatschappelijke uitdagingen die opkomende technologieën met zich meebrengen, van privacy en AI tot cyberbeveiliging, platformgovernance en robotica. We streven naar een alomvattend begrip van de impact van deze technologieën op de samenleving.

Recht, AI & Data Science

Nieuwe digitale technologieën zoals Kunstmatige Intelligentie (AI) en Data Science bieden grote kansen, maar roepen ook zorgen op. Bij eLaw onderzoeken we hoe technologieregulering innovatie kan stimuleren — bijvoorbeeld door rechtszekerheid en publiek vertrouwen te vergroten — terwijl tegelijkertijd de rechten van burgers en consumenten worden beschermd. Ons onderzoek richt zich op het scannen van opkomende technologieën en toekomstige wetgeving om mogelijke hiaten of tekortkomingen in de regelgeving te identificeren. Deze analyses vormen de basis voor voorstellen tot aanpassing of invoering van wetgeving en beleid. Met behulp van waardegevoelige ontwerptheorieën brengen we ethische, juridische en maatschappelijke aspecten (ELSA) in kaart, die vervolgens worden vertaald naar ontwerpvereisten voor technologieontwikkelaars. Ook de risico’s en voordelen van deze nieuwe technologieën voor juridische onderzoekers en juristen (LegalTech) worden in ons onderzoek meegenomen.

Regulering

Data-ethiek & AI-ethiek

Legal Tech

Francien Dechesne

Privacy & Gegevensbescherming

Alle digitale technologieën maken gebruik van data — vaak persoonsgegevens, en soms zelfs zeer gevoelige informatie. Dit roept belangrijke vragen op over welke gegevens voor welke doeleinden mogen worden gebruikt. Binnen de Europese Unie ligt de nadruk op de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en het fundamentele recht op privacy. Bij eLaw onderzoeken we hoe privacy en gegevensbescherming functioneren én zouden moeten functioneren in het digitale tijdperk. Thema’s zoals geïnformeerde toestemming, zeggenschap en autonomie, rechten van betrokkenen, eerlijkheid en transparantie spelen daarbij een centrale rol. Een bijzonder aandachtsgebied binnen ons onderzoek is de bescherming van persoonsgegevens en privacy van kinderen, in relatie tot digitale diensten en slimme producten. Hierin verkennen we zowel juridische als ethische vraagstukken, met het oog op het waarborgen van hun rechten in een steeds digitaler wordende samenleving.

Fundamentele Rechten & Digitale Technologieën

De digitalisering van de samenleving zet fundamentele rechten van burgers onder druk. Bij eLaw onderzoeken we hoe digitale technologieën de machtsverhoudingen tussen de staat, particuliere (tech)bedrijven en gebruikers zowel individueel als collectief beïnvloeden en veranderen. Deze machtsongelijkheid plaatst individuen in een kwetsbare positie, met name als ze tot gemarginaliseerde of anderszins achtergestelde groepen behoren. Bijzondere aandacht gaat uit naar kwesties die verband houden met gender, diversiteit en intersectionaliteit. Een ander onderzoekstraject richt zich op de bescherming van de rechten en het welzijn van kinderen in verband met onlineplatforms en andere digitale diensten die zij gebruiken of een impact op hen hebben. We analyseren hoe hun rechten als kwetsbare partij worden gewaarborgd binnen het Europese recht. Verder bestuderen we de traditionele communicatierechten, de vrijheid van meningsuiting, informatie en de media, en hun veranderde rol en betekenis in het digitale tijdperk.

Gender, diversiteit & intersectionaliteit

Kinderrechten & digitale technologieën

Simone van der Hof

Kwetsbaarheid & macht

Vrijheid van meningsuiting & informatievrijheid

Henning Lahmann

Internetgovernance & Platformregulering

De onderzoekslijn internetgovernance & platformregulering heeft betrekking op de overkoepelende infrastructuren van de huidige digitale economie en samenleving. Bij eLaw buigen we ons over de toekomst van internet-superstructuren in multilaterale fora en behandelen we kwesties rond digitale markten en connectiviteit in het kader van het telecommunicatierecht. Een ander belangrijk aandachtsgebied in ons onderzoek is Europese wet- en regelgeving op het gebied van consumentenbescherming en hoe deze bijdraagt aan de positie van individuele gebruikers van digitale diensten. Platformregulering onderzoekt hoe de activiteiten van belangrijke spelers in de digitale economie kunnen worden gereguleerd om zowel individuele consumenten als collectieve belangen, zoals democratie en volksgezondheid, te beschermen. Dit omvat de bestrijding van mis- en desinformatie, door technologie gefaciliteerd geweld tegen vrouwen en haatzaaiende uitlatingen. Het richt zich ook op de bescherming van fundamentele rechten, zoals vrijheid van meningsuiting, en het bieden van ruimte voor technologische innovatie.

Desinformatie & inhoudsmoderatie

Platform governance

Digitale markten & connectiviteit

Consumentenbescherming

Cybercrime & Cybersecurity

Digitale technologieën in het strafrecht hebben een dubbel karakter: ze worden zowel ingezet door cybercriminelen als door opsporingsinstanties. Bij eLaw onderzoeken we nieuwe vormen van cybercriminaliteit, het gebruik van technologie door de politie, en de rol van digitaal bewijs. Wanneer cybercriminelen nieuwe technologieën benutten, ontstaan er complexe vragen over strafrechtelijke aansprakelijkheid. Dergelijke vormen van criminaliteit laten zich niet altijd eenvoudig vangen binnen de bestaande strafwetgeving, wat leidt tot juridische uitdagingen en de noodzaak tot herziening van wet- en regelgeving. Tegelijkertijd roept het gebruik van technologie door opsporingsinstanties vragen op over de reikwijdte en legitimiteit van hun bevoegdheden. Elk bewijs dat voortkomt uit digitale opsporingsmethoden brengt bovendien juridische en ethische vraagstukken met zich mee over de toelaatbaarheid en betrouwbaarheid ervan in de strafrechtelijke procedure.

Opsporingstechnologie

Digitale opsporing & elektronisch bewijs

Informatiebeveiliging

Materieel cyberstrafrecht

Recht & Robotica

Dit onderzoeksgebied richt zich op de vraag hoe het recht kan reageren op – en richting kan geven aan – de snel evoluerende wereld van robotica en autonome systemen. Van slim speelgoed tot exoskeletten, chirurgische robots, sociale assistenten, seksrobots, drones en rioolrobots: we onderzoeken hoe deze technologieën functioneren binnen de publieke, private en intieme sfeer. De onderzoeksgroep is geworteld in juridisch-wetenschappelijk en interdisciplinair onderzoek, en maakt gebruik van uiteenlopende methoden uit de wetenschap en sociale wetenschappen — waaronder kwalitatieve, kwantitatieve en mixed-method benaderingen. Een centraal doel is het ondersteunen van evidence-based beleidsvorming via wetenschappelijk onderbouwd robotbeleid. Daarbij is er bijzondere aandacht voor de behoeften en rechten van diverse en gemarginaliseerde bevolkingsgroepen, zoals kinderen, ouderen, mensen met een beperking en LGBTQI+-gemeenschappen. Het onderzoek is inclusief, toekomstgericht en staat open voor kritische, creatieve en out-of-the-box perspectieven op de interactie tussen mens en robot.

Mens-machine-interactie

Autonome systemen

Luchtmobiliteit & cyber-fysieke systemen

Benjamyn I. Scott

Inbedding binnen de onderzoeksprogramma's van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid

Het onderzoek aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid is onderverdeeld in acht verschillende onderzoeksprogramma's waarin onderzoekers van verschillende (juridische) disciplines samenwerken. Van al deze programma's sluit het onderzoek van eLaw aan bij het programma Effective Protection of Fundamental Rights in a Pluralist World, dat de dynamiek van institutionele en normatieve diversiteit met betrekking tot grondrechtenbescherming onderzoekt tegen de achtergrond van het sociaal-culturele, politieke en economische pluralisme dat de wereld van vandaag kenmerkt, zowel wereldwijd als lokaal. We werken ook samen met programma's zoals Coherent Private Law, Criminal Justice en Exploring the Frontiers of International Law.

Onderzoeksgedreven onderwijs

Het onderzoek van eLaw heeft een directe invloed op het onderwijs op alle niveaus. Hierdoor krijgen studenten geavanceerde kennis over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van recht en technologie. Deze integratie is vooral duidelijk in onze Advanced Masters in Law and Digital Technologies – een eenjarig internationaal programma voor juridische professionals en ambitieuze afgestudeerden. Het programma biedt diepgaande kennis vanuit internationale en interdisciplinaire perspectieven en bereidt studenten voor om de complexe vraagstukken van het digitale tijdperk te navigeren.