De cel uit, de samenleving in: wie geef jij een nieuwe kans?

Geef jij iemand die net uit de gevangenis vrij is gekomen nog een kans? Of heb je je vooroordelen over deze persoon al klaar? Jennifer Doekhie en Anouk den Besten spraken voor het project Van Bajes naar Buiten met ex-gedetineerde personen over hun terugkeer in de samenleving.  

Criminologen Anouk en Jennifer hielden (samen met collega Rosa) hun interviews in Den Haag op alle plekken die je maar kunt bedenken. Van de gevangenis zelf tot buurthuizen, de daklozenopvang, bankjes in het park en de snackbar om de hoek. ‘Wij doen anders onderzoek dan de meeste mensen misschien verwachten van wetenschappers. We zitten niet alleen achter de laptop, maar zoeken de mensen op. In dit onderzoek interviewden we ex-gevangenen drie keer: een keer in de gevangenis en twee keer daarbuiten.’  

Gemeente Den Haag neemt taak serieus

De stad Den Haag is hierin een belangrijke speler, net als Rotterdam en Amsterdam. Deze steden vangen veel ex-gedetineerde personen op als ze vrij komen. Maar hoe gaat dat en waar lopen ze dan tegenaan? ‘De gemeente, de reclassering en het gevangeniswezen hebben samen de verantwoordelijkheid om te zorgen voor mensen die uit de gevangenis komen. Wat we zien is dat de gemeente Den Haag haar taak serieus neemt. Zo is er bijvoorbeeld Bureau Nazorg dat mensen helpt hun leven weer op te bouwen. Het beleid voor deze mensen staat goed op papier, maar hoe het er in de praktijk aan toe gaat, is nauwelijks onderzocht. Dat doen wij dus.’  

Kijken naar de mens achter het delict

Door de interviews leerden de onderzoekers  zelf ook veel over hoe de samenleving omgaat met kwetsbare mensen. De uitkomsten? Het beleid sluit niet altijd goed aan op de praktijk. ‘Er zijn een hoop potjes en subsidies, maar die komen niet terecht bij de mensen die ze het hardste nodig hebben. Personen komen de gevangenis in en verlaten deze ook weer met problemen op verschillende terreinen: wonen, werk, schulden, verslavingen, psychische problemen. Complexe materie die vraagt om oplossingen op maat. Maar dan moet je wel een idee hebben wie de mens achter het delict is. En dat is er vaak niet.’ 

Label als ‘ex-gedetineerde’ is pittig

En daar komt het menselijke verhaal om de hoek kijken. Dat trekt Jennifer en Anouk zo aan in hun onderzoek. ‘Probeer naar de oorzaak achter de problemen en de criminaliteit te kijken, zodat we dat meer begrijpen. Er zijn redenen waardoor mensen in de problemen zijn gekomen, niet iedereen heeft dezelfde start in zijn of haar leven gehad. Er zijn maatschappelijk factoren die ook een grote spelen, denk aan armoede, sociale ongelijkheid, bezuinigingen in de zorg. Maar als je een label als ‘ex-gedetineerde’ hebt, is dat heel pittig. Er zijn veel vooroordelen en je terug knokken is zwaar. Bijvoorbeeld bij het zoeken naar werk en de impact van een strafblad. We hebben zelfs verhalen gehoord van mensen die afgewezen werden voor vrijwilligerswerk. Waar moet je dan beginnen?’  

Jennifer en Anouk hopen met hun onderzoek de ogen te openen van beleidsmakers. ‘Het is onze missie geworden om de rest mee te krijgen. Om beleid beter af te stemmen op de personen die in detentie verblijven én mensen te leren kijken naar de redenen van de problemen. Want iedereen verdient in onze ogen een nieuwe kans.’  

Tekst: Margriet van der Zee
Fotografie: Wilke Geurds