Veertig Leidse wetenschappers ‘herschrijven’ Caribische geschiedenis
De indiaanse cultuur in het Caribisch gebied veranderde weliswaar flink na de komst van Columbus, maar is zeker niet weggevaagd. Hoe die veranderingen plaatsvonden, laten zo’n veertig Leidse wetenschappers mooi zien in het NEXUS1492-project.
Veertig wetenschappers van de Universiteit Leiden – vaak zelf afkomstig uit de Cariben – droegen de afgelopen jaren bij aan het ‘herschrijven’ van de geschiedenis van deze regio. Het NEXUS 1492-project richt zich op de transformaties van indiaanse culturen en samenlevingen op de Caribische eilanden rond de komst van Columbus in 1492. De onderzoekers concluderen dat de oorspronkelijke indiaanse bewoners van het gebied weliswaar veel te lijden hadden onder de komst van de Europeanen, maar dat hun cultuur desondanks op talloze manieren heeft standgehouden. Ook nu nog is die indiaanse cultuur goed zichtbaar in allerlei tradities en gebruiken, zij het gemengd met invloeden van voormalige Europese veroveraars, Afrikaanse slaven en Aziatische contractarbeiders.
Van keramiek tot begrafenisrituelen
Omdat de indiaanse volkeren van voor de komst van Columbus geen geschreven bronnen hebben achtergelaten, hebben de onderzoekers al hun materiaal uit het ‘bodemarchief’ gehaald. Denk daarbij aan de studie van keramiek, schelpen en stenen gereedschappen. Of aan de verspreiding van bepaalde gewassen, om op die manier in kaart te brengen hoe voedseluitwisseling tussen de verschillende regio’s plaatsvond. Weer andere wetenschappers lieten zien hoe begrafenisrituelen in de regio veranderden na de komst van de Europeanen: indianen gingen hun doden steeds vaker op een Christelijke manier begraven, met gestrekt lichaam en de handen op de borst, maar ze behielden ook indiaanse tradities.
Overigens is de studie van de bodem zelf bijna even belangrijk als de studie van de voorwerpen in de bodem. ‘De bodem in het Caribisch gebied is als een palimpsest, een schilderij dat meerdere keren is overgeschilderd,’ zegt Hofman. ‘In iedere bodemlaag vind je een schat aan informatie over een bepaalde periode in de Caribische geschiedenis.’ Zo lieten Leidse archeologen onder andere zien dat de inheemse landbouwcultuur op het eiland Hispaniola snel ten onder ging na de komst van Columbus.
De wetenschappers van de Universiteit Leiden concluderen daarnaast dat de indiaanse structuren en netwerken essentieel waren in de verovering van het continent. Zo bracht promovenda Emma Slayton in kaart hoe de indiaanse volkeren rond de komst van Columbus uitgebreide kanoverbindingen onderhielden tussen de verschillende eilanden van het Caribisch gebied. Met behulp van deze en andere inheemse kennis wisten de Spaanse conquistadores al snel grote delen van Latijns-Amerika te onderwerpen.
Toekomstplannen
NEXUS1492 werd gefinancierd met de Synergy Grant van 15 miljoen euro die Hofman in 2012 van de European Research Council ontving. Hofman en haar collega’s zullen het einde van deze projectperiode markeren met een internationale tentoonstelling ‘Caribbean Ties’ die in mei 2019 in 12 landen opent, in 6 verschillende talen. In Nederland is de opening van de tentoonstelling in het Museon in Den Haag op 25 mei.
En daarna? ‘Ik ben nog lang niet klaar,’ zegt Hofman. ‘Dus ik wil het project voortzetten met andere middelen.’ Ook wil Hofman de unieke kennis uit het NEXUS-project verspreiden naar andere regio’s die ook met Europese kolonisatie te maken hebben gehad, zoals West-Afrika of Zuidoost-Azië.’