Overdrijving in medisch nieuws begint al in het persbericht
Medisch onderzoek komt vaak overdreven in het nieuws. Niet alleen in journalistieke stukken zitten slordigheden, ook in academische persberichten worden resultaten overdreven. Dit blijkt uit een studie van wetenschappers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en de Universiteit Leiden, die vandaag verschijnt vandaag in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
De onderzoekers bestudeerden nieuws over onderzoeken die zijn verricht aan Nederlandse universiteiten en academische ziekenhuizen. Als een persbericht de conclusie van een studie overdreef, bevatten de nieuwsberichten over deze studie in 92 procent van de gevallen dezelfde overdrijving. Als het persbericht niet overdreef, was slechts 6 procent van de nieuwsberichten overdreven. Ook bleek dat over onderzoeken met een overdreven persbericht een groter aantal nieuwsberichten verscheen.
Een op de vijf persberichten over gezondheidsonderzoek en meer dan een op de vier nieuwsartikelen stellen oorzaak-en-gevolgrelaties sterker voor dan de onderzoekers dat zelf doen. “Dat kan kwalijke gevolgen hebben”, zegt een van de auteurs, basisarts interne geneeskunde Joop Schat. “Die onjuiste informatie komt samen met de patiënten onze spreekkamer binnen.”
Het onderzoek had, in navolging van een vergelijkbare studie die enkele jaren geleden in het wetenschappelijke tijdschrift het BMJ verscheen over publicaties in Engeland, als doel te bepalen hoe vaak Nederlandse pers- en nieuwsberichten overdrijvingen bevatten en te onderzoeken waar deze overdrijving ontstaat in het traject tussen wetenschappelijke publicatie en krant.
Van associatie naar causaal verband
Een voorbeeld van hoe het mis kan gaan, is een studie naar het verband tussen creatieve beroepen en de ziekte van Parkinson. Volgens het wetenschappelijke artikel hierover hebben mannen die op latere leeftijd nog een creatief beroep uitoefenen, een lagere kans om Parkinson te ontwikkelen. In de media werd dit weergegeven als ‘een creatief beroep kan beschermend werken tegen Parkinson’. Die uitspraak maakt een causaal verband van de associatie die het originele artikel constateerde.
Voor hun studie ‘Overdreven gezondheidsnieuws’ vergeleken de onderzoekers wetenschappelijke artikelen, de persberichten daarover en de nieuwsartikelen naar aanleiding van het wetenschappelijke artikel met elkaar. Ze noteerden onder meer hoe vaak de oorspronkelijke conclusie van het wetenschappelijke artikel afweek van en de conclusie in het persbericht en de nieuwsberichten.
Cruciale schakel tussen wetenschap en nieuws
De onderzoekers analyseerden 129 persberichten van Nederlandse universiteiten en universitair medische centra en alle 185 daarmee geassocieerde nieuwsberichten uit 2015. Van de persberichten overdreef 20 procent de conclusie of causale claim en van de nieuwsberichten was dit 29 procent. De kans op een overdreven nieuwsbericht was 16 keer hoger bij overdreven dan bij niet-overdreven persberichten. Dit duidt volgens de onderzoekers op een sterke associatie tussen overdrijving in het persbericht en nieuwsberichten.
Om overdrijving te ondervangen stellen de onderzoekers dat academische persvoorlichters zelf een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de kwaliteit van gezondheidsnieuws door de nauwkeurigheid en juistheid van hun persberichten te monitoren. Journalisten moeten volgens de auteurs op hun beurt kritisch omgaan met academische persberichten.
Het onderzoek is een samenwerking tussen Science Communication and Society, Journalistiek en Nieuwe Media en Public Health en Eerstelijns Geneeskunde van de Universiteit Leiden/LUMC. De onderzoekers hebben geen externe financiële steun gekregen voor dit onderzoek.