Een reis over het Rapenburg
Straattheater, toneel, poëzie en heel veel wetenschap: het Leidse Rapenburg was op zaterdag 16 september het decor voor de vijfde Nacht van Kunst & Kennis. Veel universitaire gebouwen – van oude Sterrenwacht tot Hortus – zetten hun deuren wijd open voor kunstenaars, wetenschappers en hun nieuwsgierige publiek.
De vloer plakt nogal bij studentenvereniging Augustinus. Bij iedere stap die je zet, moet je je schoenen met geweld lostrekken van de vloer. De geur van verschaald bier verraadt de oorzaak van dit kleine ongemak: hier wordt zo nu en dan een stevig feestje georganiseerd voor leden van de vereniging.
Vanavond staan de deuren van sociëteit Eigen Huis echter wagenwijd open, ook voor niet-leden. En dat is niet om eens goed door te luchten. Augustinus doet mee aan de Nacht van Kunst & Kennis, een avond die het beste van de Leidse wetenschap combineert met zang, dans, poëzie en straattheater. Bijna 4000 mensen zijn op het evenement afgekomen, en ze laven zich aan het Rapenburg dat vanavond de atmosfeer ademt van een rondreizend rariteitenkabinet. Er lopen lichtgevende vogelachtige wezens rond, monsterlijk in al hun schoonheid. En de anders zo vredige Hortus botanicus baadt ineens in een surrealistisch felblauw licht.
Nu beklimt Yordi Dam het podium van Augustinus. In een wervelende presentatie fileert de Rapfactchecker de opmerkelijkste uitspraken van bekende rappers. Zeggen alle tieners ja tegen de drugs MDMA, zoals Lil' Kleine beweert? En heeft rapper Josbros werkelijk zoveel schijt aan alles dat ze hem de EU uitschoppen om het klimaat te redden? Welnee, natuurlijk niet. Maar de manier waarop Dam de beweringen checkt met behulp van cijfers en statistiek getuigt van veel doorzettingsvermogen. Het publiek smult ervan.
Lucebert en Ramsey Nasr
Aan de overkant van de gracht zit de achterkamer van de kleine kinderboekhandel Silvester vol. Bomvol zelfs. Hier pitchen de promovendi van het Dual PhD Centre hun bevindingen voor publiek. Tussen de boeken voor peuters en pubers vertelt Saskia Gras over de Haagse Vrije Academie, een kunstschool waar tot 1989 geen beoordelingen en toetsen bestonden. Ze laat zien dat er ondanks dit vrije karakter toch veel voormalige studenten zeer succesvolle kunstenaars zijn geworden. ‘Het zet het idee op losse schroeven dat onderwijs zonder beoordelingsmomenten niet mogelijk is’, zegt ze.
Halverwege het Rapenburg plof je neer op een bankje voor poëzie aan de gracht. De jonge dichter met de vilten hoed begint met Lucebert, neemt zijn applaus in ontvangst, en gaat moeiteloos over in Ramsey Nasr. Een mengelmoes van plat Rotterdams en vuige straattaal rinkelt over de keurige Leidse kasseien, in sneltreinvaart gaat het van dushi naar doekoe, zo snel zelfs dat de poëet even over zijn woorden struikelt. Het wordt hem vergeven door het publiek, want dat heeft zojuist gehoord: alles van waarde is weerloos.
Pindakaas en donorpoep
Weerloos is ook Hans, die op zijn 68ste kampt met diabetes. ‘Dit is hoe wij in Nederland ouder worden,’ zegt Simon Mooijaart (LUMC), terwijl hij een foto van Hans laat zien. Hij staat in de statige Oranjerie van de Hortus Botanicus, en ook hier barst de zaal bijna uit de voegen. ‘Veel ouderen hebben gebreken. Zo zijn er alleen al in Nederland een miljoen diabetespatiënten.’ In Afrika worden mensen gemiddeld weliswaar minder oud, maar de Afrikaanse bejaarden zijn vaak wel gezonder. Mooijaart onderzoekt of wij Nederlanders ook zo gezond oud kunnen worden als Kwaku (88) uit Noord-Ghana. Mooijaart: ‘Die werkt iedere dag op het land en heeft vier vrouwen. Dus wil je gezond blijven, dan moet je iedere dag…op het land werken.’
Ben je klaar met luisteren en kijken, dan kun je in de Nacht nog van alles doen. Bewerk pindakaas tot donorpoep, of achterhaal welke kleur de bacteriën op je huid hebben. En in het Academiegebouw verdringen lange rijen zich voor de grafologen van het Taalmuseum. Maar let op: geef je de handschriftenexperts een stukje tekst, dan nemen ze geen blad voor de mond. ‘U bent opvliegend,’ krijgt een bezoekster te horen. Ze maakt zich snel uit de voeten, terug het Rapenburg op.
Kerkers en kattenvrouwtjes
Het publiek mag ook op stap met Leidse wetenschappers. De ene groep gaat ondergronds met archeologen, door de kelders en kerkers van Gravensteen en Sieboldhuis. Anderen sluiten aan bij de Squatters Tour van historicus Bart van der Steen en student Merel Snoep. Zij laten het krakersverleden van Leiden zien, een onderbelicht deel van de stadsgeschiedenis. Ook een statig pand tegenover het Academiegebouw werd tijdelijk gekraakt. Van der Steen: ‘Het waren niet alleen linkse activisten, maar ook jonge gezinnen, studenten én een kattenvrouwtje op leeftijd.’
Ergens aan het einde van die lange, turbulente avond aan de gracht staat rapper Brainpower in het Groot Auditorium van het Academiegebouw. Dit is de Nacht van Kunst & Kennis ten voeten uit: midden in het hart van de universiteit praat de man achter ‘Dansplaat’ over de woordenschat van rappers en romanciers, en slaat zo een brug tussen wetenschap en poëzie.
En voor wie dat allemaal nog niet genoeg is? Die kan laat op de avond terug naar Augustinus voor een zinderende afterparty tot in de kleine uurtje. Want die biervloer is gemaakt om op te dansen.
Bekijk de aftermovie
Ilja Pfeijffer treedt op voor alumni
Bijna driehonderd alumni – van pas afgestudeerden tot babyboomers – bezochten het Alumni Event voorafgaand aan de Nacht van Kunst & Kennis. Rector magnificus Carel Stolker vertelde de alumni hoe hun Alma Mater er anno 2017 voor staat. Zo wordt de dependance in Den Haag steeds groter. ‘Maar we moeten er wel voor zorgen dat ook onze studenten in Den Haag de weg naar Barrera kunnen vinden,’ zei hij met een knipoog. Auteur Ilja Leonard Pfeijffer – ook alumnus – droeg vlammend zijn kritische gedicht ‘Academia’ voor. Hierna signeerde hij zijn boeken met veel verwijzingen naar zijn eigen studententijd; een goede opwarmer voor de Nacht van Kunst & Kennis waar de alumni net als vroeger weer tot in de nachtelijke uren het Rapenburg afstruinden.