Stress door verwaarlozing maakt gevoeliger voor schizofrenie
Stress op zeer jonge leeftijd, veroorzaakt door bijvoorbeeld verwaarlozing en sociale isolatie, vergroot de kans op het krijgen van schizofreniesymptomen bij ratten met genetische aanleg. Dat blijkt uit onderzoek van Nikos Daskalakis bij de afdeling Medische Farmacologie van het Leiden/Amsterdam Centre for Drug Research (LACDR). Promotie op 8 december.
Drietrapsraket
‘Het is een drietrapsraket’, stelt Daskalakis op basis van zijn onderzoek bij genetisch geselecteerde ratten. ‘Als er sprake is van genetische aanleg, én je in de eerste fase van je leven met veel stress wordt geconfronteerd, en ook in een later stadium met hevige stress te kampen krijgt, dan is de kans op het ontwikkelen van schizofrenie zeer sterk verhoogd.’ Het gaat bijvoorbeeld om verwaarlozing van een heel jonge rat door de moeder in combinatie met sociale isolatie in de puberteit. ‘Alle negatieve prikkels versterken elkaar’, aldus Daskalakis.
Beter omgaan met stress
Als je daarentegen weliswaar genetische aanleg hebt voor schizofrenie (door meer gevoelige dopaminereceptoren), maar in de eerste fase van je leven beschermd en goed verzorgd opgroeit, dan kun je volgens de onderzoeker juist beter met stress omgaan in het latere leven. ‘De specifieke genen die je gevoeliger kunnen maken voor schizofrenie, leveren onder bepaalde omstandigheden dus juist een voordeel op’, aldus de onderzoeker.
Programmeren van angst
Tegelijk onderzocht hij de gevolgen van blootstelling aan verwaarlozing en afzondering voor de ontwikkeling van het angstcircuit in de hersenen van de rat. ‘Als zij van hun moeder worden gescheiden, blijkt de angst levenslang geprogrammeerd’, zegt Daskalakis. Volgens hem kan dit belangrijke informatie zijn met betrekking tot bijvoorbeeld baby’s, die in de eerste dagen van hun leven in allerlei stressvolle situaties terecht komen. De verwachting is namelijk dat de resultaten niet alleen voor ratten, maar ook voor mensen gelden, omdat zij een soortgelijk stresssysteem bezitten.
Vroege levenservaringen
Promotor prof. Ron de Kloet is enthousiast over de resultaten van het onderzoek dat wordt gedaan onder de paraplu van TI Pharma. Een subsidie van Top Instituut Pharma maakte het onderzoek mogelijk.. ‘Dit is een proof of principle en daarmee enorm belangrijk voor de verdere ontwikkeling van geneesmiddelen voor schizofrenie. We kunnen nu concreet kijken wat er precies in de hersenen gebeurt waardoor die natuurlijke aanleg verder versterkt wordt door vroege levenservaringen.’ Het drietrapsmodel wordt momenteel geverifieerd bij schizofreniepatiënten.Dit onderzoek past binnen het priority medicines-programma van de World Health Organization (WHO). Dit betreft geneesmiddelen die de WHO als topprioriteit ziet. Bij het onderzoek zijn de Universiteit Leiden, de Radboud Universiteit Nijmegen en het Deense farmaceutische bedrijf Lundbeck betrokken.
Waanbeelden, hallucinaties en denkstoornissen
Schizofrenie is een ernstige psychiatrische ziekte. Patiënten kunnen te maken krijgen met waanbeelden, hallucinaties en denkstoornissen. In Nederland lijden 60.000 tot 80.000 mensen aan schizofrenie. Al langer was bekend dat de ziekte meerdere oorzaken heeft, maar het promotieonderzoek van Daskalakis toont aan hoe factoren als stress en genetische gevoeligheid in elkaar grijpen.
Onderzoek
- Afdeling Medische farmocologie, LACDR
- Onderzoeksgebied Brain Function and Dysfunction over de Lifespan