Hoe leren mensen het best een taal? ‘Het is ongelooflijk wat je doet als je praat’
De verwerving van een tweede taal is volgens Nivja de Jong ‘het mooiste onderwerp van de taalwetenschap’. Als recent benoemde hoogleraar Tweedetaalverwerving en didactiek gaat ze aan de slag met de vraag hoe je mensen zo’n nieuwe taal het best kunt leren.
‘Om te begrijpen hoe mensen een tweede taal leren, moet je heel veel verschillende dingen begrijpen’, vertelt De Jong. ‘Je moet snappen hoe de structuren van talen in elkaar zitten, maar ook welke cognitieve processen een rol spelen bij bijvoorbeeld lezen en luisteren, én wat de relatie is tussen degenen die met elkaar communiceren. Dat vond ik toen ik zelf in Leiden mijn master deed al een van de interessantste onderdelen van taalwetenschap om me mee bezig te houden.’
Bij het onderzoek voor haar leerstoel komt daar nog een aspect bij: hoe combineer je al deze factoren vervolgens om mensen zo efficiënt mogelijk die nieuwe taal aan te leren? ‘Je kunt wel snappen hoe tweedetaalverwerving werkt, maar dan weet je nog niet hoe je die het beste kunt onderwijzen en toetsen. Bij deze leerstoel zit die vraag er uitdrukkelijk wel bij.’
‘Drie woorden per seconde’
De Jong is zowel bij de Faculteit Geesteswetenschappen als het ICLON benoemd, wat betekent dat haar werk een directe lijn heeft met de onderwijspraktijk. Zo werken haar promovendi vaak ook als taaldocent. Zelf wil ze zich focussen op spreekvaardigheid, waar ze al eerder onderzoek naar deed. ‘Eigenlijk is het ongelooflijk wat je allemaal doet als je praat. Er komen tot wel drie woorden per seconde je mond uit. Dat is razendsnel als je bedenkt wat er allemaal moet gebeuren voordat je ze uitspreekt, maar het maakt spreekvaardigheid ook heel vluchtig en daarmee moeilijk te onderwijzen en lastig betrouwbaar te toetsen.’
Altijd nuttig
Uiteindelijk hoopt De Jong met haar onderzoek een steentje bij te dragen aan de verbetering van het taalonderwijs. ‘Mijn team en ik kunnen bijvoorbeeld fundamenteel onderzoek doen naar wat ‘vloeiend een tweede taal spreken’ betekent: welke aspecten en processen daarin een rol spelen. Dat heeft niet altijd een directe relatie met de praktijk, maar toch weet ik dan altijd: in de toekomst zal dit nuttig zijn. Het kan heel ver weg zijn, het lijkt misschien niet meer dan een stip op de horizon, maar ik weet altijd dat wat we uitzoeken uiteindelijk zal leiden tot een betere toets of tot beter onderwijs. Dat concrete vind ik ontzettend boeiend aan deze functie.’
Nivja de Jong is hoogleraar Tweedetaalverwerving en didactiek. Ze is per 1 januari 2023 zowel benoemd aan de Faculteit Geesteswetenschappen als het Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsonderzoek en Nascholing (ICLON), dat de Leidse lerarenopleidingen verzorgt.