Met gebruiksvriendelijke test komt wereldwijde uitroeiing lepra dichterbij
Onderzoekers in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) werken aan de eerste diagnostische test voor lepra die buiten een laboratorium gebruikt kan worden. Deze test moet niet alleen lepra met zekerheid vaststellen, maar ook makkelijk in gebruik en goedkoop zijn. Lepra komt namelijk vooral voor in lage-inkomenslanden. Een dubbele uitdaging voor onderzoeker Anouk van Hooij. Maar de resultaten van de test die ze samen met collega’s ontwikkelde zijn veelbelovend. Recentelijk verdedigde Van Hooij haar proefschrift op dit onderwerp.
Bij lepra denk je misschien aan een infectieziekte van vroeger, toch krijgen nog ruim 200.000 mensen per jaar deze ziekte. 'Bij vroege diagnose is de ziekte goed te behandelen en kan de kenmerkende zenuwschade voorkomen worden', vertelt postdoc Anouk van Hooij. 'Het grote probleem is echter dat er geen diagnostische test is om patiënten vroegtijdig op te sporen.'
Van het lab naar het veld
Van Hooij begon haar promotie in de laboratoria van het LUMC, onder begeleiding van hoogleraar Annemieke Geluk, en onderzocht de verschillen in het bloed van patiënten besmet met Mycobacterium leprae en gezonde personen. 'We vonden uiteindelijk 5 biomarkers waarmee we deze groepen van elkaar konden onderscheiden.' Deze set aan biomarkers was zelfs in staat om leprapatiënten te identificeren die maar heel weinig bacteriën bij zich dragen.
'Deze biomarkers hebben we, samen met Paul Corstjens van de afdeling Cell & Chemical Biology, verwerkt in een gebruiksvriendelijke test. Zo konden we onderzoeken of we ook in landen waar lepra nog veel voorkomt leprapatiënten kunnen opsporen.' De test is te vergelijken met een coronazelftest. 'Alleen is bij onze test de uitslag niet met het blote oog te zien. Daarvoor hebben we een speciale reader.' De test is ook te gebruiken met vingerprikbloed, iets wat de toepasbaarheid in afgelegen gebieden vergroot.
Invloed omgeving
Bewapend met testen en readers reisden Van Hooij en collega’s af naar de endemische gebieden, zoals Brazilië, Nepal en Bangladesh. 'Het is belangrijk om in al deze verschillende landen de test te onderzoeken omdat het afweersysteem van mensen beïnvloed wordt door de omgeving waarin ze wonen.' Gelukkig had dit geen grote invloed op de werkzaamheid van de test: met deze biomarkers waren ook in het veld gezonde mensen van leprapatiënten te onderscheiden.
Voor Van Hooij was dit veldwerk een mooie ervaring: 'Het is heel leerzaam om te zien hoe mensen daar in een lab werken en onderzoek doen. Daarnaast kon ik meteen zien of de test ook makkelijk te gebruiken is in die gebieden.'
Om de test daadwerkelijk in te zetten in de strijd tegen lepra, wordt deze momenteel gevalideerd in studies met grotere groepen mensen. Daartoe hebben Van Hooij en collega’s een grote hoeveelheid testen naar onder andere Bangladesh gestuurd. 'Ik ben ontzettend benieuwd naar de uitkomsten.' Van Hooij blijft zich als postdoc in de onderzoeksgroep Geluk bezighouden met de lepratest. 'Het doel is om lepra in 2050 de wereld uit te helpen. Een diagnostische test die toepasbaar is in gebieden met weinig voorzieningen is hierin cruciaal. Ik hoop dat dat onze test wordt', vertelt Van Hooij.