Van Engelshoven in Kamerbrief: meer geld voor wetenschap
‘De wetenschap is uit haar ivoren toren gekomen maar daar stond nog te weinig actie en financiering tegenover.' Leids hoogleraar Wetenschapscommunicatie Ionica Smeets werd op haar wenken bediend bij de presentatie, op 28 januari, van de Kamerbrief over de toekomst van het wetenschappelijk onderzoek in Nederland, door OCW-minister Van Engelshoven.
Smeets’ uitspraak was een reflectie op één van de drie ambities die Van Engelshoven verwoordt in haar Kamerbrief, die ze op 28 januari presenteerde in Rijksmuseum Boerhaave in Leiden: de band tussen wetenschap en samenleving verstevigen door te investeren in de dialoog over de Nationale Wetenschapsagenda en het communiceren van wetenschap. Hiervoor wil de minister 4 miljoen uittrekken. Smeets was hier blij mee aangezien de minister deze ambitie tot uitdrukking brengt in concrete acties én geld. Ze hoopt dat er hierdoor binnen de wetenschap meer ruimte komt voor communicatoren, wetenschappers wier kracht óók in communicatie ligt. Daarnaast pleitte ze voor het belonen van bestaande initiatieven die nu door wetenschappers uit liefdewerk worden gedaan, bijvoorbeeld publieke optredens, en voor aandacht voor onderzoek naar wetenschapscommunicatie 'zodat die, zoals het hele wetenschapsveld, evidence-based is'.
Samenwerking leidt tot meer samenwerking
Ewine van Dishoeck, Leids hoogleraar Astrofysica, reageerde in Boerhaave op een andere ambitie, namelijk het mondiaal versterken van de toonaangevende positie van het Nederlandse onderzoek, onder meer door samenwerking. Niet voor niets was deze wetenschapper gevraagd om mee te denken en een voordracht te houden: de Nederlandse sterrenkunde hoort wereldwijd onbetwist tot de top. De internationale samenwerking betreft in de eerste plaats de zeer hoge investeringen in infrastructuur; zonder zware infrastructuur is vooruitgang in de sterrenkunde niet meer mogelijk. Dus nu draagt Nederland dertig miljoen euro bij aan de nieuwe Square Kilometre Array, die door elf landen tezamen wordt gebouwd en geëxploiteerd. Van Dishoeck benadrukte dat samen financieren en exploiteren vanzelf leidt tot samenwerking op andere gebieden, zoals het onderzoek zelf en talentontwikkeling.
Samenwerking is essentieel
Leids hoogleraar Theoretische natuurkunde en voorzitter van de KNAW, Wim van Saarloos, beschreef helder het landschap van het Nederlandse wetenschappelijk onderzoek: alle Nederlandse universiteiten zijn goed. Andere landen zijn daar soms jaloers op, want die tellen vaak enkele topuniversiteiten die al het toptalent – wetenschappers en studenten – naar zich toe trekken, waardoor er een kloof ontstaat met de overige universiteiten. Van Saarloos benadrukte dat het Nederlandse model kan blijven werken als disciplines landelijk samenwerken; alleen zo kan het Nederlandse onderzoek zijn hoge kwaliteit behouden. Een voorwaarde voor succesvolle samenwerking zijn krachtige disciplines, betoogde hij. ‘Een faculteit moet groot genoeg zijn om krachtig te zijn en klein genoeg om te willen samenwerken.’
Doorbraken en innovaties
Nieuwsgierig en betrokken. Zo heet de Kamerbrief van Van Engelshoven. Ze benadrukt hiermee, legde ze uit, dat nieuwsgierigheid de motor is van de vooruitgang in de wetenschap, en betrokkenheid de motor van de vooruitgang in samenleving en economie. Wetenschap die beide in zich heeft, leidt tot maatschappelijk relevante doorbraken en innovaties. Als het niet meteen is, dan wel op termijn. ‘Ik blijf staan voor vrij en fundamenteel onderzoek’, zei Van Engelshoven.
Anatomisch theater
Voor de presentatie waren alle wetenschappers en sleutelfiguren uitgenodigd die inbreng hadden gehad in de Kamerbrief. Dat waren er tientallen want Van Engelshoven had een rondgang gemaakt langs universiteiten, hogescholen en andere instellingen van wetenschap. Enkele meedenkers waren uitgenodigd om kort iets over een van de ambities te zeggen, onder wie Smeets en Van Dishoeck. De presentatie vond plaats in het het anatomisch theater, de replica in Rijksmuseum Boerhaave van het Theatrum Anatomicum dat de Leidse hoogleraar Anatomie Petrus Pauw in een pand aan het Rapenburg liet bouwen. Dat deed hij om het binnenwerk van de mens zichtbaar voor studenten (en publiek, dat voor vijf stuivers ook toegang kreeg) te onderzoeken en daarover te onderwijzen.
Breed gedragen
Rector magnificus Carel Stolker, ook aanwezig in Boerhaave, loofde de wijze waarop de Kamerbrief tot stand is gekomen. ‘Het is geen ambtelijk stuk, maar een document waaraan zeer velen uit de wetenschappelijke praktijk hebben bijgedragen. Dat vind ik heel goed.’
- Zie voor een korte samenvatting van de drie ambities en de extra investeringen het kader onderaan deze webpagina
- Lees de volledige Kamerbrief Nieuwsgierig en betrokken - de waarde van wetenschap
Tekst: Corine Hendriks
Foto's: Freek van den Bergh
Mail de redactie
De toekomst van het wetenschappelijk onderzoek in Nederland en de extra investeringen daarin
Het gaat om Investeren in vernieuwing en een sterke basis, met ruimte voor vrij en ongebonden onderzoek. De concrete ambities met eventuele bijbehorende extra investeringen zijn:
Mondiale impact van het Nederlandse onderzoek
Zonder extra investering: ambitieus nieuw kaderprogramma Horizon Europe met excellentie, impact en open science als uitgangspunten
- 30 miljoen voor de Square Kilometre Array
- 1 miloen voor de Pathfinder Einstein Telescoop
- 20 miljoen per jaar voor een nieuwe digitale onderzoeksinfrastructuur: supercomputer en infrastructuur voor open science
- Oplopend tot 70 miljoen v.a. 2020: sectorplannen voor bèta- en techiekonderzoek, en sociale en geesteswetenschappen
- Oplopend tot 25 miljoen v.a. 2020: uitbreiden praktijkgericht onderzoek
Verbinding met de samenleving
- Zonder extra investeringen, open science in Nederland en Europa
- Oplopend tot 130 miljoen v.a. 2020: Nationale wetenschapsagenda voor vernieuwend en maatschappelijk relevant onderzoek
- 1 miljoen voor wetenschapscommunicatie in de vorm van dialoog met de samenleving (algemeen) en 3 miljoen voor dialoog over de Nationale wetenschapsagenda
Kweekvijver en haven voor talent
- Zonder extra investeringen: wetenschappelijk personeel waarderen en belonen voor onderzoek, impact en onderwijs, meer vaste contracten en een onderwijsprijs
- Diversiteit:
- Zonder extra investering: Europese Gender Summit naar Nederland 2019 en in 2020 nationaal actieplan diversiteit in de wetenschap
- 5 miljoen per jaar voor meer vrouwen in de bètawetenschappen en onderzoekers met een migratieachtergrond