Universiteit Leiden

nl en

Pieter's Corner: Online privacy

In onze digitale samenleving lijken de manieren om jezelf te uiten, informatie te vergaren en elkaar te ontmoeten eindeloos. De anonimiteit van het internet deed de belofte ons de vrijheid te geven om te gaan en staan waar we willen. Maar hoe zit het met de online privacy? Is die zoveel anders dan in de offline wereld? Hoe wapenen we onze kinderen tegen online asociaal gedrag? En wat is de invloed van de directe sociale omgeving op privacy in een gecensureerd land als China?

'Mensen zijn soms heel creatief om anoniem te blijven'

- Zane Kripe, promovendus Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie

Veel internetgebruikers van het eerste uur beschouwden cyberspace als een nieuwe ruimte voor vrijheid. Online konden mensen zijn wie ze wilden zijn, ongeacht ras, geslacht, of seksuele voorkeuren. Het internet werd gezien als een creatieve ruimte waar je op een speelse manier kon experimenteren met je identiteit en waar je zelfs nieuwe, meer gelijke samenlevingen kon ontwikkelen.

Vandaag, in het tijdperk van de sociale media, van uiterst gecommercialiseerde webdiensten die gebruikersdata verhandelen en van post-Snowden onthullingen, klinkt het bijna geheel tegenstrijdig om het web te beschouwen als een ruimte voor anonimiteit of verborgenheid. Veel activisten en webgebruikers maken zich zorgen over het verlies van privacy dat de meerderheid van internetgebruikers dagelijks meemaakt. Elke stap die wij online zetten wordt gemonitord,  bijgehouden en gebruikt voor commerciële en marketing doeleinden; hierdoor ontstaat wat sommige wetenschappers ‘surveillance capitalism’, oftewel ‘observatiekapitalisme’, noemen. Wetenschappers wijzen erop dat de hoogste prijs voor het verlies van anonimiteit, bijvoorbeeld als gevolg van het ‘real name’-beleid van veel sociale netwerken, wordt betaald juist door diegenen die sowieso al kwetsbaar zijn: mensen van etnische, seksuele, of religieuze minderheden, mensen met een ziekte, of politieke activisten die kritiek willen uiten op de macht.

Antropologisch onderzoek toont aan dat mensen wel veel om hun privacy geven en soms heel creatief te werk kunnen gaan om hun anonimiteit te waarborgen (zeker ten opzichte van specifieke anderen). danah boyd, een onderzoeker die zich bezighoudt met de sociale media, laat bijvoorbeeld zien dat pubers soms heel ingewikkelde maatregelen nemen om te zorgen dat hun online-verkeer niet door hun ouders onderschept wordt.

De waarde die wij hechten aan anonimiteit en privacy vervolgt specifieke historische trajecten en wordt ook in sterke mate bepaald door de context. Gezien de steeds toenemende rol die digitale omgevingen in ons dagelijks leven spelen schijnt het mij zeer belangrijk dat wij mogelijkheden behouden om ons recht op privacy en anonimiteit te waarborgen, zowel online als offline.

'Vaak zijn op school gepeste kinderen ook online slachtoffer'

- Mitch van Geel, docent Pedagogische Wetenschappen

Het internet geeft jongeren prachtige mogelijkheden op het gebied van educatie, sociale ontwikkeling en ontspanning. Er zijn echter aan het internet ook risico’s verbonden voor jongeren zoals cyberpesten. Cyberpesten wordt door veel wetenschappers verschillend gedefinieerd, maar ruwweg gaat het om een vorm van pesten waarbij de pestkop gebruik maakt van digitale middelen zoals het internet of een mobiele telefoon. Cyberpesten kan op verschillende manieren gebeuren. Er kunnen bijvoorbeeld denigrerende filmpjes over een slachtoffer worden gemaakt om online  te verspreiden, het slachtoffer kan nare e-mails ontvangen, of de dader kan zich online voordoen als het slachtoffer om het echte slachtoffer belachelijk te maken bij leeftijdgenoten.

Onderzoeken die de afgelopen tien jaar zijn uitgevoerd laten zien dat slachtoffers van cyberpesten meer depressieve klachten, een lager zelfbeeld en meer gedachtes aan suïcide rapporteren dan kinderen die niet te maken hebben met cyberpesten. Hoewel onderzoek de gevaren van cyberpesten duidelijk in kaart heeft gebracht, zijn er nauwelijks goed onderbouwde interventies tegen cyberpesten. Gelukkig laat onderzoek zien dat als scholen effectieve interventies gebruiken om pesten in het klaslokaal te verminderen dit ook tot een vermindering van cyberpesten kan leiden. Vaak zijn kinderen die op school worden gepest ook online slachtoffer.

Mogelijk is cyberpesten voor de pestkop een extra middel om een slachtoffer lastig te vallen. We moeten echter oppassen. Niet iedere jongere die een slachtoffer is van cyberpesten wordt ook in het klaslokaal gepest. We mogen dus niet achterover leunen en denken dat wanneer we pesten in het klaslokaal oplossen, we daarmee ook meteen de volledige oplossing voor cyberpesten hebben. Het ontwikkelen van goed getoetste en effectieve interventie en preventiemethodes tegen cyberpesten blijft een belangrijke uitdaging voor de wetenschap.

‘Chineze “netizens” zijn bang “zwarte schaap” te worden'

- Ting Luo, onderzoeker Politieke Wetenschap

De Chinese overheid heeft het land online hermetisch afgesloten met de “Great Firewall” waarmee zij het internetverkeer van buitenaf reguleert en censureert. Ook bewaakt en manipuleert zij het online leven binnen China. Ongetwijfeld zijn Chinese burgers, of “netizens”, zich hiervan bewust en beïnvloedt dit hun gedrag op social media. Toch laat ons onderzoek zien dat politieke censuur niet de primaire reden is voor zelfcensuur van gebruikers van de Chinese cyberspace. De gebruikers, en zeker zij die hun mening uiten op social media, zijn veel bezorgder over hun directe sociale omgeving die meekijkt – hun familie, vrienden en collega’s.

Als voorbeeld kijken we naar de twee populairste social media platformen – Weibo en WeChat, de Chinese Twitter en WhatsApp. Gebruikers zien WeChat als een huiskamer, een plek om contact te maken met bekenden. Weibo, waar de gebruiker anoniem is, zien zij als een plek waar je in een enigszins veilige omgeving je mening kunt verkondigen – iets waar WeChatters veel bedachtzamer mee omgaan. Voor veel Chinese gebruikers is WeChat daarom een omgeving waar ze zich genoodzaakt voelen een beeld van zichzelf te schetsen dat voldoet aan de sociale normen en verwachtingen van hun directe omgeving, terwijl ze op Weibo veel meer de persoon kunnen zijn die ze in werkelijkheid zijn of willen zijn. 

Nog steeds voelen sommige Chinese gebruikers zich door sociale en politieke belangen gedwongen zich koest te houden op de social media en discussies op deze platforms te vermijden. Anderen omzeilen teveel zichtbaarheid in online discussies door zichzelf onherkenbaar te maken. Zij begeven zich online onder een andere naam en creëren een andere online identiteit dan die ze gebruiken op de platforms waar ze hun familie en vrienden ontmoeten. Sommigen gebruiken VPN’s om de Great Firewall te omzeilen en “gevoelige” informatie prijs te geven. Ook maken ze gebruik van de mogelijkheid om bepaalde berichten wel of niet te tonen aan bepaalde groepen.

Daarentegen weerhoudt dit alles de gebruikers niet om anoniem en actief de regering online te bekritiseren op verschillende probleemgebieden, zoals luchtvervuiling, stijgende onroerend goedprijzen en hervorming van de gezondheidszorg. Het is onder de Chinese bevolking bekend en ook onder onderzoekers elders dat kritiek op de overheid zonder collectieve dreiging vaak geen maatregelen uitlokken van de staat. Online activisten zijn zich bewust van dit gegeven en plaatsen hun kritiek in deze veilige marge. Vergeleken met de angst van berisping vanuit de staat, blijkt de angst voor afwijzing door hun directe omgeving des te groter. Zoals het gebruik van een andere online identiteit en het onzichtbaar maken van scherpe politieke kritiek laat zien, is het voor de Chinese online gebruiker vooral van belang om niet te worden aangezien als het “zwarte schaap van de familie”.

Pieter's Corner – Sociale wetenschappers op de zeepkist

De Pieter's Corner is een online variant van de Londense Speakers' corner. Hierin reageren de wetenschappers van onze verschillende disciplines binnen de Faculteit der Sociale Wetenschappen op het nieuws. Via deze digitale zeepkist geven de ‘bewoners’ van het Pieter de la Courtgebouw zo elk hun visie op de actualiteit vanuit het eigen vakgebied.

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.