‘Raad van State is het geweten van de overheid’
Al zijn de adviezen van de Raad van State niet bindend, ze zijn zeker gezaghebbend. Dat zei Piet Hein Donner of 4 februari tijdens een drukbezochte lezing aan de Rechtenfaculteit.
Piet Hein Donner is vice-president van de Raad van State. Hij verzorgde de lezing omdat hij dit academisch jaar de Cleveringa-leerstoel aan de Universiteit Leiden bekleedt (zie kader). Die wisselleerstoel staat in het teken van vraagstukken op het gebied van recht, vrijheid en verantwoordelijkheid.
Geweten
De Raad van State bewaakt de kwaliteit van overheidsbesluiten. Zo adviseert de Raad onder meer over wetsvoorstellen, nog voordat ze ingediend worden in de Tweede Kamer. De Raad kijkt of de wetsvoorstellen doeltreffend zijn en binnen de Nederlandse grondwet en het Europees recht passen. ‘Wij zijn in feite het rechtstatelijk geweten van de overheid’, zegt Donner.
Boerkaverbod
Net zoals mensen soms hun eigen geweten negeren, doet het kabinet dat wel eens met adviezen van de Raad van State. Zo diende het kabinet bijvoorbeeld toch een wetsvoorstel in om boerka’s te verbieden, ondanks een negatief advies van de Raad van State. Het boerkaverbod zou volgens de Raad een te zwaar middel zijn, en bovendien in strijd met de vrijheid van godsdienst.
Tandeloze tijger
Maakt dat de Raad van State een tandeloze tijger? Nou nee, zegt Donner. ‘We hebben dan misschien geen officiële machtsbevoegdheid, we hebben wel het gezag van onze eigen stem.’ Een negatief advies van de Raad van State is bijvoorbeeld ideale munitie voor de oppositie. Dat wil het kabinet natuurlijk liever voorkomen. Vaak neemt het kabinet de adviezen van de Raad van State dan ook over en past het wetsvoorstel aan. Al is het soms schoorvoetend.
Cleveringa-leerstoel
De Cleveringa-leerstoel is een wisselleerstoel die ieder academisch jaar door een andere geleerde bezet wordt. De Cleveringa-hoogleraar geeft college over vraagstukken op het gebied van recht, vrijheid en verantwoordelijkheid. De leerstoel is ingesteld ter nagedachtenis aan Rudolph Pabus Cleveringa. Onder meer David Van Reybrouck, Michael Ignatieff en Louise O. Fresco gingen Piet Hein Donner voor.