Meer dan ijskoffie en gezichtsmaskers: ‘Echte zelfzorg gaat over bewustzijn van je emoties en leven naar je waarden’
Zelfzorg beeld: Hannah Jacobs
In hun klinische stage leren Psychologiestudenten mentale steun bieden aan anderen, maar hoe zorgen zij als toekomstige therapeut ook voor zichzelf? Met video’s, podcasts en een panel wil Kelly Ziemer haar studenten de nodige zelfzorg-skills bijbrengen.
Het is nogal wat: als student Psychologie je eerste stage lopen. Je bent in veel gevallen begin twintig, hebt nog nooit een ‘echte’ baan gehad en kent therapeutische gesprekken enkel nog uit papieren boeken, video’s of rollenspellen. En dan krijg je mensen tegenover je in de stoel die van slag zijn, worstelen met depressie, hevige angsten of traumatische ervaringen. ‘Er komt veel op deze studenten af,’ vertelt Kelly Ziemer, die naast universitair docent ook als therapeut in Amsterdam werkt. ‘Het is echt anders dan bijvoorbeeld een marketingstage waarbij je reclamebrochures ontwerpt, of werken in een kledingwinkel. Als jonge psycholoog verricht je emotionele arbeid terwijl je ook wordt geconfronteerd met je persoonlijke ontwikkeling.’
‘Als jonge psycholoog verricht je emotionele arbeid terwijl je ook zelf een persoonlijke ontwikkeling doormaakt’
Zelfbewustzijn
Dat proces vraagt om zelfbewustzijn en nauwe begeleiding, maar, zo ziet Ziemer in de literatuur en in haar eigen ervaring als stagebegeleider: dat zelfbewustzijn ontstaat vaak pas bij moeilijkheden in de stages, niet uit eigen initiatief. ‘Zo leren studenten vaak niet hoe ze hun eigen ongemak of vermoeidheid om kunnen gaan. Dat herken ik zelf ook. Tijdens het begin van mijn eigen stage kwam ik na een werkdag, vol gesprekken over seksueel misbruik en huiselijk geweld, zo uitgeput thuis dat ik alleen nog maar wilde slapen of verdoofd tv-series wilde bingen.’
Podcast en videoserie
Ze wil haar studenten aanmoedigen hun zelfbewustzijn te versterken en beter voor zichzelf te zorgen, en tegelijkertijd een groter gesprek beginnen over hoe teams, organisaties en systemen meer zorg-gericht kunnen worden. ‘Ik ga hierover met studenten in gesprek: wat zijn tekenen dat het niet goed met je gaat? Hoe merk je aan jezelf dat het wél goed met je gaat? Welke vaardigheden heb je nodig om te floreren in je werk?’ Om het gesprek onder haar studenten verder aan te zwengelen ontwikkelde ze vorig jaar, met behulp van een Grassroots-beurs, een educatieve videoserie. Dit studiejaar ontving ze een Grass shoots-beurs om een podcastserie en expertpanel over zelfzorg op te zetten. Hiermee wil ze het gesprek over zelfzorg verbreden en nadenken over wat ons er nu van weerhoudt goed voor onszelf te zorgen, en hoe we dat gezamenlijk beter kunnen doen.
‘De term ‘zelfzorg’ is door de cosmetische industrie gecommercialiseerd’
Iced latte's
De term ‘zelfzorg’ en ‘zelfliefde’ wordt nogal eens verkeerd geïnterpreteerd, ziet Ziemer, die eerder aan de Universiteit van Berkeley, met steun van de UvA, onderzoek deed naar hoe mensen op sociale media over de term spreken. Google ‘self care’ en de pastelkleurige gezichtsmaskers, dure geurkaarsen en iced latte’s vliegen je om de oren. ‘De term is zeker door de cosmetische industrie en het bedrijfsleven gekaapt en gecommercialiseerd,’ zegt Ziemer. ‘Maar dit zijn in wezen geen voorbeelden van self care, maar manieren van self soothing: je zoekt comfort en gaat voor de tv zitten met een paar warme sokken.’
Betekenisgeving
Niets mis mee, maar echte zelfzorg, benadrukt de Ziemer, gaat ook over leven naar je waarden en zingeving en groei ervaren in je leven. Activistische gemeenschappen pleiten al jaren voor het belang van zelfzorg in het bestrijden van onrecht, en de definitie van de Wereld Gezondheidsorganisatie is om je ‘in staat te voelen om je eigen welzijn te reguleren’. ‘Daarvoor moet je eerst bij jezelf stilstaan: wat vind ik eigenlijk echt belangrijk? Dan kun je daar je keuzes op baseren. Vind je ‘verbinding’ of ‘nieuwsgierigheid’ belangrijke waarden, dan zoek je bijvoorbeeld in je werk samenwerkingen op met collega’s die die nieuwsgierigheid delen. Of hecht je veel waarde aan je vrijheid, dan kies je een baan waar je je eigen tijd flexibel kan indelen of niet vanaf één vaste plek hoeft te werken.’
3 zelfzorgtips van Kelly Ziemer
1. ‘Merk je op dat je het moeilijk hebt? Neem dan pauze en sta bij jezelf stil: heb ik honger? Ga dan wat eten. Ben ik boos? Dat kan een teken zijn dat je voor jezelf of moet komen. Voel ik me eenzaam? Zoek dan verbinding, met jezelf of een ander. Of ben ik moe? Dan heb je rust nodig. Deze HALT-methode, afkomstig uit het werkveld van de verslavingszorg, is een prachtige tool om meer zelfbewustzijn te oefenen.’
2. ‘Neem door de dag heen korte pauzes van vijf minuten waarin je je verbindt met je lichaam. Leg je hand op je hart of je buik, focus op het hier en nu en realiseer: er is alleen maar ‘nu’. Je bent nu veilig en kunt rust vinden bij jezelf. Op die manier kun je elke situatie benaderen met een duidelijke intentie.’
3. ‘Neem de tijd om na te denken over wat voor jou van waarde is. Binnen Acceptance en Commitmentherapie (ACT) ligt de nadruk op het belang van het begrijpen van je eigen waardes. Wanneer we vanuit onze waarden leven, en ons gedrag en keuzes daarop afstemmen, helpt ons dat een betekenisvol leven te leiden. Er zijn online veel werkbladen beschikbaar die je helpen jouw waarden te achterhalen. Hier vind je een voorbeeld.'
Breder gesprek
Haar studenten zijn enthousiast over de zelfzorg-module; bijna allemaal geven ze aan bewuster met het thema bezig te zijn én te weten hoe ze er zelf mee aan de slag willen. Extra verdieping komt er nu met de podcastserie en een panel, waar de aspirant-psychologen in gesprek gaan met een divers gezelschap uit de therapeutische praktijk. ‘Ik wil specifiek stilstaan bij het verschijnsel ‘burnouts in zorgberoepen’. Een bepaald type persoonlijkheid lijkt zich aangetrokken te voelen tot het werk; mensen die alle zorg en liefde in de ander stoppen, maar minder geneigd zijn om naar zichzelf om te kijken. Welke omstandigheden maken dat veel gezondheidsprofessionals pas aan de bel trekken als ze uitgeput zijn?’
‘Wat maakt dat veel mensen in zorgberoepen pas aan de bel als ze compleet uitgeput zijn?’
Organisatiecultuur
Ziemer heeft wel een vermoeden. ‘In onze Westerse cultuur leggen we veel nadruk op het individu. Ik zag dat in Amerika, waar ik ben geboren en deels heb gestudeerd, maar merk het nu ook hier in Nederland. We ontvangen allerlei impliciete, en soms expliciete, boodschappen: Je moet voor jezelf opkomen, zelf je vaardigheden bijspijkeren en optimaliseren, en als dat niet lukt, of je hebt last van mentale problemen, dan ligt alle verantwoordelijkheid, of zelfs schuld, bij jezelf. Het is nog minder normaal om tegen een collega te zeggen: “Hé, ik merk dat je de laatste tijd moe bent, wat kunnen we daaraan doen?” Laten we het gesprek breder trekken, naar de systemen en onze organisatiecultuur. Het is goed te zien dat dit initiatief binnen deze faculteit wordt ondersteund.’
Jouw onderwijsheid delen?
Ben je docent bij het Instituut Psychologie en wil je graag vertellen over hoe jij lesgeeft? Of wil je een inspirerende collega nomineren voor de volgende rubriek? Mail dan naar news.psy@fsw.leidenuniv.nl met onderwerp ‘Onderwijsheid’
Stuur bericht