Mogen ondernemers en werkgevers vaccinatiebewijs verplicht stellen?
Mogen cafés, sportscholen en reisaanbieders klanten weigeren die geen vaccinatiebewijs hebben? En mag een werkgever niet-gevaccineerde werknemers ontslaan? Het nieuws over de reisorganisaties en de dansleraar die klanten weigeren als zij niet volledig zijn gevaccineerd, roept veel vragen op.
Contractvrijheid ondernemers
Volgens Alex Geert Castermans, hoogleraar burgerlijk recht is het een kwestie van contractvrijheid. ‘Als je als dansschoolhouder geen contract wilt afsluiten met mensen die niet gevaccineerd zijn, hoef je dat niet te doen.’ Diezelfde redenering is van toepassing op aanbieders van groepsreizen die dit jaar alleen gevaccineerden toelaten. En wat als de sportschool waarvan je al jaren lid bent nu opeens een vaccinatieplicht instelt? ‘Enerzijds kun je zeggen: we hebben het bij het afsluiten van mijn abonnement nooit over vaccinatie gehad, dus kun je niet opeens eisen dat ik me laat vaccineren. Maar zo’n sportschool kan zich beroepen op onvoorziene omstandigheden. Als bij het sluiten van de overeenkomst niemand stilstond bij de gevaren van het coronavirus, kan het acceptabel zijn om alsnog een vaccinatie te eisen.’ Het contractenrecht laat ondernemers dus redelijk wat ruimte, maar er zijn grenzen: ze mogen in principe niet discrimineren of de privacywetgeving overtreden.
Werkgever mag vaccinatiebewijs vragen
De overheid is van mening dat een vaccinatiebewijs vragen een inbreuk op privacywet (AVG) zou betekenen. Maar volgens hoogleraar arbeidsrecht Gerrard Boot ligt het genuanceerder. ‘De overheid heeft een duidelijke lijn willen trekken door te zeggen dat het niet mag. Maar in principe mag een werkgever dat wel vragen, zolang dat met een goede reden gebeurt. Wat een goede reden is, is natuurlijk arbitrair. Als er met kwetsbare groepen wordt gewerkt, ligt het eerder voor de hand.’
Maar, stelt Boot, als de werknemer weigert, kan hij niet zomaar worden ontslagen. Dat blijkt ook uit verschillende uitspraken van het College voor de Rechten van de Mens. Verpleegkundigen die vanwege hun geloofsovertuiging bezwaar aantekenden tegen de eis van hun werkgever om zich te laten inenten tegen hepatitis-B, werden in het gelijk gesteld. Afgezien hiervan: ‘De horecamedewerker zou bijvoorbeeld administratief werk kunnen doen, op een kamertje alleen’, aldus Boot.
Werknemer kan geen eisen stellen
En andersom? Kan een werknemer van een werkgever eisen dat al zijn collega’s gevaccineerd zijn? Waarschijnlijk niet, denkt Boot. ‘Enerzijds heeft een werknemer recht op een veilige werksituatie. Maar ik denk niet dat er met één ongevaccineerde op de werkvloer sprake van een ‘onveilige situatie’ is.’ Al is de context belangrijk, stelt Boot. ‘Het maakt nogal een verschil of je in een dampende afwaskeuken werkt op veertig centimeter afstand van elkaar, of in een hoveniersbedrijf ergens buiten.’