Leidse wetenschappers krijgen ERC Grant
Vijf Leidse wetenschappers krijgen een Europese beurs om hun onderzoek een impuls te geven. Naast twee onderzoeken over kinderen ontvangen onderzoek naar hartrimtestoornissen en naar reuma een ERC-beurs.
De European Research Council (ERC) heeft ERC Starting Grants toebedeeld aan de Leidse psycholoog Niko Steinbeis, de archeoloog Andrea Waters, onderwijskundige Sanne Akkerman en LUMC-onderzoekers Daniël Pijnappels en Annette van der Helm. Met de beurzen van maximaal 1,5 miljoen euro krijgen deze beginnende wetenschappers de mogelijkheid om hun carrière verder uit te bouwen.
Niko Steinbeis: zelfbeheersing bij kinderen
Psycholoog Steinbeis doet de komende jaren onderzoek naar zelfbeheersing bij kinderen. Valt dit te trainen? Steinbeis combineert zijn psychologieonderzoek met hersenwetenschap. In de MRI-scanner zal hij bekijken wat het effect van de training is op de structuur en functie van het kinderbrein. Het is voor het eerst dat onderzoek naar zelfbeheersing op deze manier wordt uitgevoerd.
‘Door te kijken welke kinderen meer vooruitgang boeken dan anderen, kunnen we uiteindelijk belangrijke aanknopingspunten vinden voor interventies in het dagelijks leven,’ zegt Steinbeis. ‘Daarnaast is het interessant voor andere terreinen, bijvoorbeeld voor de bereidheid om te delen. Ook daarvoor is zelfbeheersing nodig, naast het vermogen om je in een ander in te leven.’
Andrea Waters: de invloed van borstvoeding
De manier waarop we onze kinderen voeden, heeft een grote impact op hun gezondheid. Archeologe Waters doet onderzoek naar de gevolgen van borstvoeding en spenen in de oudheid. Ze bestudeert dit in uiteenlopende bevolkingsgroepen uit de geschiedenis. Zo kijkt ze naar Nederlanders sinds de Middeleeuwen, Nicaraguaanse boeren van vóór de tijd van Columbus en Siberische jager-verzamelaars uit het Holoceen.
Waters ontwikkelde daarvoor een nieuwe methode: ze kijkt met een geavanceerde deeltjesversnellende machine, een synchotron, naar de chemische compositie van tandglazuur van deze historische bevolkingsgroepen. De grote vooruitgang die deze methode biedt is dat ze niet destructief is, de machine bestraalt enkel de tand om de compositie te achterhalen. Waters: ‘Dankzij deze onderzoeksbeurs kunnen we verder met ons multidisciplinaire onderzoek naar de gevolgen van kindervoeding op gezondheid, demografie en sociale cognitie.’
Daniël Pijnappels (LUMC): een hart dat zichzelf defibrilleert
‘Het hart mist een robuust regelsysteem om een hartritmestoornis te corrigeren’, zegt Daniël Pijnappels, hoofd van het Laboratorium voor Experimentele Cardiologie, onderdeel van de LUMC-afdeling Hartziekten. Met zijn team wil hij nu zo’n biologisch systeem gaan ontwikkelen om dit in te bouwen in het hart. Het idee is om een eiwit te maken dat het merkt als het hart op hol slaat en vervolgens – en alleen dan – een elektrisch stroompje opwekt dat het hart weer in het gareel brengt. Een virus zou het gen dat voor het eiwit codeert in de hartspiercellen moeten inbrengen. Pijnappels: ‘Het hart zélf is dan de bron van therapie.’
Met de beurs van de European Research Council kan hij zes medewerkers aanstellen om het beoogde onderzoek uit te voeren. Dat gebeurt eerst virtueel in wiskundige modellen en daarna in het echt in het laboratorium. Het huidige team, dat dus flink zal groeien, kan al de nodige kennis op het gebied van biologie, wiskunde, engineering en geneeskunde samenbrengen. Desondanks is er een reële kans dat het niet lukt; Pijnappels wil dan ook geen valse hoop geven. ‘Maar lukt het wel, dan zou dat een fundamentele doorbraak in de behandeling van hartritmestoornissen kunnen betekenen. Het kan in ieder geval onze kijk op het hart écht veranderen. En dat is precies het idee achter deze beurzen: high risk, high gain.’
Annette van der Helm (LUMC): vroege opsporing van reuma
‘Dit project bouwt voort op recent werk dat we deden met verschillende LUMC-onderzoekers’, vertelt Annette van der Helm, hoogleraar Vroege Artritis. ‘Samen met radiologen ontdekten we dat gewrichtsontstekingen die uitwendig niet waarneembaar zijn maar wel zichtbaar op MRI-scans een voorbode kunnen zijn van de ziekte reumatoïde artritis. Collega’s in het laboratorium ontdekten dat mensen met reuma bepaalde antistoffen in het bloed hebben.’
Van der Helm gaat proberen zulke ontdekkingen te vertalen naar de praktijk van de reumatoloog. Die wil weten welke mensen met gewrichtsklachten reuma zullen krijgen, maar de afzonderlijke gegevens hebben een beperkte voorspellende waarde. Van der Helm: ‘Ik wil weten of we de gegevens zo kunnen combineren dat we goed kunnen voorspellen of iemand met gewrichtspijn reuma zal ontwikkelen. Met de beurs van de European Research Council kan ze vier onderzoekers aanstellen die de expertise op de afdeling Reumatologie aanvullen met onder meer statistische kennis.
Sanne Akkerman: interesses van studenten
Hoe ontwikkelen de interesses van jongeren zich in de loop van hun studie, en in de periode daarvoor? Daarover gaat het onderzoek van Sanne Akkerman, sinds 1 september hoogleraar Hoger Onderwijs in dienst bij het Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing (ICLON) van de Universiteit Leiden. Ze onderzoekt alle interesses, dus ook bezigheden rondom vrijetijdsbesteding, familie en medestudenten. Ze gebruikt hiervoor onder andere een speciaal ontworpen app op de smartphone van 600 jongeren, genaamd inTin. Zo vormt ze een beeld van de dynamiek van alles wat er omgaat in een persoon. Wat zijn de gevolgen van die dynamiek bij de kwetsbare overgang naar de gekozen vervolgstudie en het begin van een loopbaan?
Akkerman wil daarnaast inzicht krijgen de besluitvorming bij jongeren die stoppen met hun studie. Een derde van de studenten in het hoger onderwijs valt vroegtijdig uit. Beter inzicht in de redenen kan uitval in de toekomst wellicht terugdringen.