De Europese vluchtelingencrisis: een kwestie van beleid
Migratie is een belangrijk thema voor de Universiteit Leiden. Leo Lucassen gaf onlangs een reeks online colleges over de rol van immigratie in Nederland; De MA History biedt binnenkort de nieuwe track Governance of Migration and Diversity aan; en op 19 april wordt een Interdisciplinary Migration Seminar georganiseerd.
Het woord ‘crisis’ zegt het al: Europa toont zich overweldigd in de huidige vluchtelingenkwestie. Jorrit Rijpma heeft zich op de crisis gestort en leidt op 19 april de Interdisciplinary Migration Seminar ‘The European Refugee Crisis: State of Play’.
Worsteling
Europa worstelt met de opvang van vluchtelingen die zich, voornamelijk vanuit Syrië, richting het continent bewegen. Wijdverspreide beelden van overbevolkte kampen vol ondervoede vluchtelingen schetsen een beeld van falend beleid. En hoewel het aantal vluchtelingen richting Europa fors klinkt (naar schatting 1.5 miljoen in 2015), vormen zij slechts 0.3% van de totale bevolking van de EU, die 508 miljoen inwoners telt. De vraag rijst: waar gaat het mis? En kan het beter?
De illusie van gelijke verdeling
De uit de vluchtelingencrisis voortvloeiende lasten zijn niet evenredig verdeeld over de lidstaten van de EU. De landen aan de buitengrenzen staan onder immense druk; de verdere allocatie van vluchtelingen over het continent verloopt geenszins soepel. Hoewel er Europese richtlijnen bestaan over de opvang en verspreiding van vluchtelingen, ontbreekt het de Europese Commissie aan juridische middelen om de lidstaten daar daadwerkelijk aan te houden. De lidstaten hebben allen afzonderlijk hun eigen asielbeleid, en nationale wetten winnen het van Europese. De status ‘vluchteling’ heeft binnen de EU dus verschillende invullingen, en dat heeft grote gevolgen voor de verdeling van de migranten.
De twijfelachtige effectiviteit van grenzen
De instinctieve reactie op een toestroom vreemdelingen: grenzen op slot. Zowel binnen de EU als aan de buitengrenzen van Europa worden grenscontroles heringevoerd dan wel verscherpt. De vraag is hoe effectief – en wenselijk – de versteviging van de grenzen is. Een verscherping van de grenscontroles leidt tot het gebruik van alternatieve, gevaarlijkere routes en een toename van mensensmokkel – meer gevaar dus, meer criminaliteit en meer sterfgevallen. Op die manier worden de humanitaire omstandigheden aan de buitengrenzen alleen maar schrijnender. En grenzen die écht ondoordringbaar zijn (denk: Noord-Korea), gaan doorgaans gepaard met de schending van mensenrechten en een verstikking van de economie - om van de handhavingskosten nog te zwijgen.
De paradox van het buitenbeleid
De EU poogt samen te werken met de aan Europa grenzende landen om te voorkomen dat meer vluchtelingen het Europees grondgebied betreden. Onder druk van de EU wordt het vluchtelingen ook in de omringende landen moeilijker gemaakt om voet aan wal te krijgen, opdat zij niet doorreizen naar de EU. De opvang in de regio was al ontoereikend, en wordt dus niet verbeterd. Logisch gevolg is dat mensen nóg liever naar Europa willen vertrekken. Waarschijnlijk heeft dit er in 2015 toe geleid dat het aantal mensensmokkelaars explosief toenam – de vraag was er immers naar, er was geld te verdienen. Met het groeien van de concurrentie onder smokkelaars daalde de prijs van de overtocht. En zo werd vluchten aantrekkelijker, ook voor niet-Syriërs. Op die manier kan het gebeuren dat een antimigratiebeleid juist meer migratie in de hand werkt.
Toekomstplannen
De EU faalt in haar omgang met vluchtelingen – daarom spreken we van een crisis. Nieuw beleid ligt op tafel, maar de vraag is: zal het werken? Het gat tussen de nationale belangen van de lidstaten en de belangen van de EU is nog altijd gapend, waardoor uitvoering van en controle op Europese regelgeving niet is gegarandeerd. Tevens zijn de plannen van de EU - de overeenkomst tussen de EU en Turkije; het voorstel voor een Europese grens- en kustwacht; het allocatiebeleid – eerder een aanvulling op het huidige beleid dan een werkelijke vernieuwing. Falend beleid bestrijden met meer van hetzelfde: is dat de oplossing?
De Leiden Interdisciplinary Migration Seminar - ‘The European Refugee Crisis: State of Play’ vindt plaats op dinsdag 19 april van 13:00 tot 14:30 in het Johan Huizingagebouw.
Meer info
- De nieuwe track Governance of Migration and Diversity wordt per 1 september 2016 aangeboden door de MA History;
- Lees hier over de online collegereeks over de rol van immigratie in Nederland die Leo Lucassen (Twitter) afgelopen december gaf voor de Universiteit van Nederland.