Bevolkingstoename toch níet oorzaak van culturele revolutie
Dat de mens zo’n 40.000 jaar geleden ineens een sprong maakte in zijn culturele ontwikkeling is volgens veel archeologen vooral te verklaren door een toename in bevolkingsomvang. Maar techniekfilosoof Krist Vaesen van de Technische Universiteit Eindhoven laat, samen met drie archeologen, deze week in het vooraanstaande tijdschrift PNAS zien dat deze theorie niet klopt.
In de Late Steentijd, ongeveer 40.000 jaar geleden, duiken plotseling werktuigen, kunstvoorwerpen en juwelen op die aanzienlijk moderner zijn dan wat in de miljoenen jaren daarvoor gebruikelijk was. Al decennialang proberen antropologen en archeologen deze en andere in de geschiedenis optredende ‘culturele revoluties’ te verklaren en de oorsprong te vinden van onze menselijke cultuur. Sinds een jaar of tien heerst de theorie dat een sterke bevolkingstoename de belangrijkste oorzaak is.
Theorie onderuit
Het klinkt immers logisch: hoe groter de populatie, des te groter de kans dat er een ‘Einstein’ tussen zit – een talentvol individu in een nieuwe generatie dat de culturele ontwikkeling een flinke stap verder brengt. Maar een groep onderzoekers met onder meer dr.ir. Krist Vaesen, werkzaam in de groep Philosopy & Ethics van de faculteit Industrial Engineering and Innovation Sciences, halen deze theorie in een publicatie in het gezaghebbende tijdschrift PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) onderuit.
Fouten blootgelegd
Vaesen legt samen met drie archeologen – Mark Collard (Simon Fraser University), Richard Cosgrove (La Trobe University) en Wil Roebroeks (Universiteit Leiden) – een aantal fouten bloot in de aannames van wiskundige modellen die het verband tussen bevolkingsgrootte en de zogenoemde ‘culturele complexiteit’ zouden aantonen, bijvoorbeeld als het gaat om de manier waarop kennis tussen mensen wordt overgedragen. Ze komen tot deze conclusie na een grondige analyse van de beschikbare archeologische bewijzen.
Terug naar tekentafel
Archeologen moeten dus terug naar de tekentafel, aldus de onderzoekers. Bevolkingstoename leek een aantrekkelijke en eenvoudige verklaring, maar de werkelijkheid blijkt complexer in elkaar te zeggen. Kortom, voor de evolutie van culturele complexiteit is vooralsnog geen sluitende theorie. En over de oorsprong van onze cultuur tasten we dus nog altijd compleet in het duister.
Krist Vaesen, Mark Collard, Richard Cosgrove, and Wil Roebroeks
Population size does not explain past changes in cultural complexity
PNAS 2016 : 1520288113v1-201520288.
The project was a collaboration between researchers from Eindhoven University of Technology (the Netherlands), Simon Fraser University (Canada), La Trobe University (Australia) and Leiden University (the Netherlands).
The authors acknowledge support from the Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO) (VIDI-grant 016.144312), the Social Sciences and Humanities Research of Canada, the Canada Research Chairs Program, the Canada Foundation for Innovation, the British Columbia Knowledge Development Fund, Simon Fraser University and the Australian Research Council (ARC Discovery Grant DP120100580).