De chemie van het heelal ontrafelen
Complexe moleculen, waaronder de bouwstenen van het leven, ontstaan in laagjes ijs op ultrakoude stofdeeltjes (-260 oC) in de ijle ruimte tussen en rondom sterren. Om deze processen goed te begrijpen gaan Leidse sterrenkundigen een unieke opstelling ‘CRYOPAD’ voorzien van nieuwe en betere meetapparatuur. NWO heeft hiervoor een middelgroot subsidie toegekend.
Moleculen in de ruimte
Is onze planeet de enige in het heelal waar leven is ontstaan of is de chemische evolutie op (exo)planeten vergelijkbaar met die van de aarde ? Om deze eeuwenoude vraag te kunnen beantwoorden, moeten we eerst weten welke moleculen er in de ruimte aanwezig zijn en ook begrijpen hoe deze zijn ontstaan.
Telescopen en Laboratorium
Astrochemici speuren het heelal af op zoek naar moleculen. Prof.dr. Ewine van Dishoeck onderzoekt welke moleculen zich bevinden op plekken waar nieuwe sterren en planeten ontstaan. Ze doet dat met behulp van de meest krachtige telescopen ter wereld, zoals ALMA, de Atacama Large Millimeter Array, die zich in het hooggebergtes van Chili bevindt. Deze telescoop vangt straling die als een soort vingerafdruk laat zien welke moleculen in de ruimte voorkomen.
Prof.dr. Harold Linnartz bestudeert in het Sackler Laboratorium voor Astrofysica aan de Leidse Sterrewacht hoe deze moleculen kunnen ontstaan. Een van de apparaten, die daarvoor wordt gebruikt, krijgt nu een flinke facelift.
Interstellair ijs – een hot topic
Met geld van NWO en NOVA, de Nederlandse Onderzoeksschool voor Astronomie, wordt er een uiterst gevoelige massa-spectrometer aan een opstelling gekoppeld, waarin interstellair ijs met UV licht wordt bestraald. Hiermee wordt het mogelijk om (zeer complexe) moleculen die hooguit in zeer geringe hoeveelheden worden gemaakt, efficiënt te identificeren. En dat niet alleen; in de opstelling kunnen allerlei omstandigheden worden veranderd – de samenstelling van het ijs, de kleur van het UV licht, de temperatuur van het ijs – en dus kan systematisch worden gezocht naar het meest ideale recept voor het maken van complex organisch materiaal.
NWO-middelgroot
In totaal ontving De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) Exacte Wetenschappen twaalf aanvragen. Het beschikbare budget bedroeg M€ 1,0. Er zijn drie voorstellen gehonoreerd. Met Investeringen NWO-middelgroot wil NWO investeren in gespecialiseerde instrumenten en meettoestellen, grote computerinfrastructuren, en nieuwe software. Deze infrastructuren zijn belangrijk om vernieuwend onderzoek te doen. NWO betaalt maximaal 75 procent van de kosten van de investeringen. De instelling waaraan het onderzoek wordt uitgevoerd, draagt minimaal 25 procent bij.
Links