Inwoners Zaanstad voelen zich opgejaagd door gemeentelijke controles
in de media beeld: Kyan Tijhuis via Unsplash
Verschillende bewoners in de kansarme wijk Poelenburg in Zaandam leven in angst en voelen zich geïntimideerd door de ondermijningsaanpak van de gemeente, waarbij misstanden als huisbetredingen zonder toestemming en achtervolgingen niet worden geschuwd. Fatma Çapkurt, universitair docent staats- en bestuursrecht, spreekt over de kwestie in het NRC en FTM.
Met de ondermijningsaanpak wil de gemeente de criminaliteit bestrijden en het toekomstperspectief van inwoners vergroten. De gemeente verdedigt de in hun ogen succesvolle aanpak, waarbij het motto ‘het doel heiligt de middelen’ lijkt te gelden. Een groep inwoners vraagt zich echter af of dit zomaar kan en hebben het gevoel dat etnisch profileren meespeelt. De gemeente ontkent dit en zegt ‘op basis van gedrag en concrete signalen te handelen en niet op basis van afkomst.’
Een uitgebreide gegevensuitwisseling van overheden vormt een belangrijk instrument in de aanpak. ‘Natuurlijk moet de overheid fraude en criminaliteit kunnen bestrijden, maar burgers hebben ook het recht te weten hoe hun gegevens worden gebruikt’, zegt Çapkurt. Grondrechten als gelijke behandeling en het recht op respect op het privé-leven moeten daarbij wel in acht worden genomen. De grensvervaging tussen straf- en bestuursrecht lijkt in Zaanstad daarin een rol te spelen, meldt de universitair docent. De bestrijding van ondermijnende criminaliteit laat steeds meer een verschuiving van het strafrecht naar het bestuursrecht zien. Dit heeft tot gevolg dat lokale overheden meer bevoegdheden krijgen, terwijl de bescherming van burgers minder kan worden gewaarborgd.
In Zaandam-Oost ziet Çapkurt een discrepantie tussen de bedoelingen van het beleid en de wijze waarop dit in de praktijk wordt uitgevoerd. Er wordt benadrukt dat het werk goed wordt verricht en dat criminelen worden aangepakt. ‘In werkelijkheid, heeft het echter weinig te maken met hulpverlening of dienstverlening. Het is eigenlijk meer: we gaan deze burgers pakken. Dat in combinatie met toenemend gebruik van surveillance is een heel gevaarlijke cocktail.’