Constitutionalisering van big tech noodzakelijk
Reijer Passchier, universitair docent Staatsrecht en hoogleraar Digitalisering en de democratische rechtsstaat aan de OU, ziet zeker de voordelen van digitalisering en AI, maar er is weinig oog voor welke machtsverschuivingen het zou kunnen veroorzaken en hoe het de soevereiniteit van de staat kan aantasten, zegt hij in de Vlaamse Juristenkrant.
We zien bijvoorbeeld dat de uitvoering van wetten in hoog tempo wordt geautomatiseerd, waarmee het werk steeds meer verschuift naar computerprogrammeurs en systeembeheerders, en zelfs naar de machines en algoritmes zelf. Daarmee creëer je ‘een soort rule of code in plaats van de rule of law. De klassieke, democratische wetgever wordt irrelevant’. Hoewel de taak van de uitvoerende macht zich goed leent voor automatisering en de rechtelijke machten enigszins meegroeien, veroorzaakt de digitalisering een disbalans binnen de klassieke trias politica en wordt deze minder transparant en daarmee moeilijker controleerbaar door het parlement en de rechter. Passchier pleit om die reden voor ‘een groot constitutioneel onderhoud’.
Wat het extra complex maakt, is dat de technologie in handen is van enkele dominante, Amerikaanse big tech-bedrijven, waarvan de leiders niet democratisch gekozen zijn en die zich op allerlei manieren proberen te onttrekken aan het recht van de staat. Door dergelijke bedrijven vrij spel te geven krijgt het nieuw feodalisme kans zich uit te breiden en komt de soevereiniteit van de staat nog meer onder druk te staan. Volgens Passchier is er regulering vanuit Europa nodig en moet er iets gedaan worden aan de onderliggende systemen die de enorme macht van deze big tech-bedrijven mogelijk maakt. ‘Misschien moet er ook bij hen wel een vorm van parlement komen, met ook gebruikers en andere stakeholders buiten de aandeelhouders. Moet je ook binnen die bedrijven geen soort van rechterlijke macht inbouwen, met ernstige bezwaar- en beroepsprocedures?’ Hij hoopt dat het Europa lukt om zich technologisch te blijven ontwikkelen mét respect voor de waarden van de democratische rechtsstaat.
Lees hier het volledige interview in De Juristenkrant.
Foto: Markus Spiske via Unsplash