Het geheim van de ziel

U kunt nog niet aanmelden.

Hoewel Socrates het als de belangrijkste opdracht van de mens beschouwde de psuchè te leren kennen, is de ziel tegenwoordig uit het wetenschappelijke en het filosofische discours verdwenen. Daar staat tegenover dat de omgangstaal het woord nog onverminderd koestert. Sterker nog, zij duldt geen equivalenten naast uitdrukkingen als ‘iemand op de ziel trappen’ of ‘met je ziel bloot moeten’. In zijn Niets cadeau. Een filosofisch essay over ziel, dat hij in de cursus behandelt, gaat Gerard Visser uit van de hypothese dat de ziel in de Europese filosofie is gestorven aan de illusie dat zij kenbaar zou zijn. Vervolgens gaat hij na hoe in de moderne levensfilosofische en fenomenologische bezinning op het vraagstuk van de individualiteit een spirituele voeling met de ziel terugkeert, die is gebaseerd op de ervaring van haar ondoorgrondelijkheid. De titel van zijn essay is ontleend aan het gedicht ‘Niets cadeau’ van Wislawa Szymborska, dat de gang van het betoog structureert.

Niets cadeau werd genomineerd voor de Socrates Wisselbeker van 2009. Ger Groot in NRC Handelsblad over Niets cadeau: ‘Het verbluffende essay van filosoof Gerard Visser […], een van de meest originele en diepgravende denkers van Nederland.’

Drie standpunten ten aanzien van de ziel.
Het zielsbegrip van Plato en Aristoteles.
‘Niets cadeau’, een gedicht van Szymborska over de ziel.
De levensfilosofische herbezinning van Dilthey.
Drie standpunten ten aanzien van de dood
pauze
De blik van Kierkegaard en Heidegger op het leven vanuit de grens van de dood, de blik van Nietzsche op het leven vanuit de grens van de geboorte.
Idem.
Het vraagstuk van de menselijke waardigheid.
De blik op heel de spanningsboog van het leven in het zielsbegrip van Meister Eckhart.
Idem.

Docent

Dr. Gerard Visser (1950) was tot 2015 hoofddocent cultuurfilosofie aan de Universiteit Leiden. Hij werkt aan een trilogie over het motief van gelatenheid, waarvan twee delen verschenen: Gelatenheid. Gemoed en hart bij Meister Eckhart (2008) en Gelatenheid in de kunst. Nijhoff, Braque, Kawabata (2018). Recente boekpublicaties: herdruk van zijn proefschrift uit 1987, Nietzsche en Heidegger. Een confrontatie (Boom 2023) en Bewonen wat je overkomt. Dagboek 1979-1989 (Van Oorschot 2025).

Praktische informatie

10 dinsdagen
30 september
7, 14, 21 en 28 oktober
11, 18 en 25 november (4 nov niet)
2, 9 december 2025
15.15-17.00 uur
Leiden, in een collegezaal.

Hoorcollege, met mogelijkheid van vragen.

Van de deelnemers wordt verwacht dat zij minimaal 3 à 4 uur besteden aan de studie van de opgegeven tekst.

Voorkennis is niet per se nodig. Alle teksten zijn in het Nederlands. Mochten deelnemers te voren al iets willen lezen, dan raadt de docent uit de bundel Niets cadeau de teksten I. ‘De leemte van het darwinisme’ en V. ‘Ik ben geen psychiatrische ziekte, maar een mens’ aan.

Zelf aan te schaffen

Gerard Visser, Niets cadeau. Een filosofisch essay over de ziel. Uitgebreide editie. Utrecht (Uitgeverij IJzer) 2025 Kosten € 27,50

Studiemateriaal dat HOVO levert

Reader met teksten van besproken filosofen.
Er is geen powerpoint.

Colleges en reader € 395,- (incl. koffie/thee in de pauze)