Imago Mundi
Het middeleeuwse wereldbeeld in kunst en iconografie 1100-1500
Middeleeuwse kunst is een afspiegeling van het middeleeuwse wereldbeeld. Dat wijkt sterk af van het onze. Daarom vertellen de uitgebreide decoratieprogramma’s van kathedralen, rijk verluchte handschriften en altaarstukken ons een niet altijd herkenbaar, maar wel uitermate fascinerend verhaal. Waar gaat dat verhaal over?
Het middeleeuwse wereldbeeld is een strak geordend systeem met God als middelpunt. Daarmee is alles en iedereen verbonden. En tegelijkertijd verklaard. Elementen uit de natuur, wetenschap, geschiedenis en ethiek hebben er hun plaats. Maar dan wel op middeleeuwse wijze. Dat leidt tot wonderlijke taferelen. Fabeldieren hebben een morele boodschap, de maanden van het jaar verwijzen naar seizoensarbeid, monsterlijke rassen bevolken de randen van de aarde, deugden vertrappen zonden, duivels slepen verdoemden naar de Hel, Christus triomfeert met Maria en engelen in de Hemel en heiligen confronteren ons indringend met hun martelaarschap. Later komen daar ook nog eens de heftige lijdensvoorstellingen van Christus bij samen met de uitgemergelde, deerniswekkende lijken uit de grafcultuur. Deze zijn een gevolg van spirituele literatuur, mysteriespelen, volksprediking en een groeiende aandacht voor de dood. En dat alles ten gunste van een overtuigende vertelling van Het Grote Verhaal: het heil van de mens.
Onderwerpen van de colleges
College 1
Het middeleeuwse wereld-beeld: wereldkaarten en bewoners.
College 2
De middeleeuwse visie op de natuur: (fabel)dieren, monsterlijke rassen, edel(stenen), planten en dieren en de tijd.
College 3
De middeleeuwse visie op de wetenschap: de artes liberales uit antieke teksten, en de Heilige Schrift.
College 4
De middeleeuwse visie op ethiek: de strijd tussen deugden en zonden.
College 5
De middeleeuwse visie op de (heils)geschiedenis: typologieën in woord en beeld.
College 6
Heiligen en relieken.
College 7
Dood en hiernamaals.
College 8
De geloofspraktijk: liturgie, devotie en de symboliek van het kerkgebouw.
Docent
Dr. Kathleen Nieuwenhuisen
Dr. Kathleen Nieuwenhuisen is kunst- en cultuurhistoricus en doceert sinds 1998 aan diverse universiteiten en HOVO-instellingen. In 2013 richt zij haar bureau art+context in Amsterdam op waarvoor zij óók cursussen en rondleidingen geeft.
Deelnemers over deze docent
Topdocente, zeer duidelijk sprekend, prettige stem en samenhangend college.
....strakke tijdsplanning en brede informatie...
...heel nauwgezet, komt beloften na, heeft humor en bereidt zich geweldig voor.
Praktische informatie
Data, tijden, locatie
8 donderdagen
26 februari
5, 12, 19, 26 maart
2, 9, 16 april
11.15-13.00
Leiden, waarschijnlijk in het Gorlaeusgebouw
Werkvorm
Hoorcolleges met uitgebreide beeldpresentaties.
Gelegenheid tot het stellen van vragen.
Wat verwacht de docent van de deelnemers?
Thuis ca. 2-4 uur studeren per bijeenkomst.
Passieve beheersing van het Engels wordt verondersteld.
Imago mundi geeft een breed overzicht van de middeleeuwse iconografie, haar bronnen (waaronder middeleeuwse encyclopedieën) en de ontwikkelingen die vanuit de samenleving van invloed op de middeleeuwse kunst zijn geweest. Daarbij benaderen we kunst multidisciplinair en nemen we kennis van de fascinerende wereld achter het kunstwerk, opdat u ontdekt voor en door wie middeleeuwse kunst met welk doel is gemaakt.
Studiemateriaal
Peter van Dael, De verbeelding van het Woord. De Middeleeuwen (600-1500). Een iconografische studie. Gooi en Sticht, Kampen 2003
Jan van Laarhoven, De beeldtaal van de christelijke kunst. Geschiedenis van de iconografie, uitgeverij Sun, Nijmegen 2008.
De Bijbel met Deuterocanonieke boeken.
Powerpoints van de colleges en een uitgebreidere literatuurlijst voor verdere verdieping en studie.
Kosten
Colleges € 329,- (incl. koffie/thee in de pauze)