Universiteit Leiden

nl en

Kennis van Inheemse Volkeren ontsloten

Leidse wetenschappers behouden en ontsluiten, samen met leden van inheemse volkeren, kennis op gebied van filosofie, geschiedenis en geneeskunde.

Inheemse gemeenschappen bezitten veel - voor de buitenwereld onbekende - kennis. Leidse wetenschappers helpen hen om die kennis te beschrijven en zo te behouden. Zo doet Sada Mire onder meer onderzoek naar 5000 jaar oude rotstekeningen en cultureel erfgoed in de Hoorn van Afrika, met name in Somalië, waar ze zelf opgroeide. Ze is de enige inheemse archeoloog ter wereld die onderzoek doet in dit gebied. Mire bezoekt inheemse gemeenschappen en vraagt hen naar hun gebruiken en geschiedenis. ‘Dat brengt veel nieuwe inzichten, omdat de geschiedenis en cultuur van Afrika tot nu toe bijna uitsluitend vanuit het Westers perspectief  is geschreven. Ik ben een vrouw, opgegroeid in Somalië en onderwezen in het Westen. Door die achtergrond vertellen leden van inheemse stammen me andere dingen dan ze aan een Westerse archeoloog zouden doen. Zo krijg ik inzicht in geloof, belijding en sacraal gebruik van materiële cultuur, kunst en landschappen.

 

Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.

Bekijk de video op de oorspronkelijke website of
De Somalische archaeologe Sada Mire in action (CNN-documentaire)
 

Betekenis van rotstekeningen

Ook bespreekt ze de betekenis van gevonden rotstekeningen met volkeren. ‘Al deze gesprekken zijn op zich al belangrijk voor de volkeren, omdat ze zich vaak niet realiseren dat ze een unieke historie en erfgoed bezitten. Het zijn de armste mensen ter wereld, verscheurd door oorlog: dit geeft ze een gevoel van trots.’ Bovendien brengen gesprekken over erfgoed en rotstekeningen  actuele problemen van volkeren op tafel. ‘Een tekening over giraffen bijvoorbeeld, brengt het gesprek op het probleem dat die giraffen er nu niet meer zijn in dit gebied, en op milieukwesties.’ Mire onderzoekt medicinaal en religieus gebruik van inheemse planten, die worden aangetast door droogte. ‘Gedurende een periode van droogte - zoals die op dit moment voorkomt - verdwijnen er niet alleen veel medicinale planten, maar moeten gemeenschappen zich aanpassen of hun manier van leven volledig aanpassen en vijboorbeeld vissers worden. Volkeren trekken naar de zee om daar vis te vangen, maar ontdekken dat de zeeën worden leeggevist door grote illegale, internationale bedrijven.’ Alle inzichten en problemen deelt Mire met de wetenschappelijke gemeenschap, de VN en de Somalische regering.

Volkeren bewust van hun culturele erfgoed

Daarnaast helpt ze volkeren om kennis over hun erfgoed uit te dragen. ‘In Somaliland, bijvoorbeeld, heb ik een overheidsbureau voor Archeologie opgericht voor het Ministerie van Toerisme. In het land bevonden zich 50 clusters van waardevolle archeologische vindplaatsen (sommigen komen in aanmerking voor de lijst van UNESCO Werelderfgoed, red.), waarvan velen niet wisten dat die sites bestonden. Voor elk van die clusters heb ik een beheerder aangesteld, afkomstig uit de gemeenschap zelf, die betaald krijgt voor zijn werkzaamheden. Door hun werk worden gemeenschappen zich bewust van hun culturele erfgoed, sommigen van hen verdienen er zelfs geld mee via toerisme. We hebben ook een website gemaakt waarop alle sites te zien zijn. Die website wordt veel bekeken, vooral door inheemse volkeren in het hele land. Want opvallend genoeg hebben veel leden van inheemse volkeren, hoe arm ze ook zijn, wel een smartphone.’

De Guianas

Taalwetenschapper Eithne Carlin geeft een voorbeeld van kennisontwikkeling door gesprekken met volkeren in het Amazonegebied. ‘Vorig jaar verscheen een medische encyclopedie, waarbij antropologen aan volkeren hadden gevraagd wat in hun taal de term was voor woorden als ‘hartaanval’, ‘buikpijn’ etcetera. Ik kreeg de lijst voor de Trio, een inheems volk in Suriname en Brazilië, onder ogen. ‘Wat bleek: symptomen, en niet ziektes, waren ‘vertaald’ naar Westerse aandoeningen zoals ‘hartaanval’. Vanuit de verzamelde medische statuskaarten was de beschrijving ‘zijn lichaam is zwaar’ gecategoriseerd onder ‘vermoeidheid’. Maar het hoeft helemaal geen ‘vermoeidheid’ te zijn’. Onderzoekers halen al die kennis uit de gemeenschap en proberen die in Westerse systemen te passen, terwijl die twee systemen niet op elkaar zijn afgestemd.’ Carlin ging terug en ontdekte dat de Trio alleen specifieke benamingen hebben voor huidaandoeningen die met het blote oog waarneembaar zijn; ze hebben verder geen medische namen hebben voor ziektes. ‘Er bestaat in hun benadering geen generieke ziekte, er zijn alleen persoonlijke aandoeningen omdat ziektes gekoppeld zijn aan een persoon. Elk individu, zo redeneren zij, is anders. Het lichaam, en een persoonlijkheid, is bij hen een veel breder concept dan dat wij in het Westen hebben. Dit is een unieke benadering van geneeskunde waarvan het Westen kan leren.’

Onderzoeksposter van Eithne Carlin over de Trio.
Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.