Onwetmatig innemen van grond

Leidse archeologen maken de functie van grondgebied en gebouwen inzichtelijk om inheems erfgoed en leefwijze te beschermen.

Inheemse volken hebben een spirituele band met grondgebied dat onwetmatig wordt ingenomen door overheden of transnationale bedrijven. Leidse archeologen maken de functie van grondgebied en gebouwen inzichtelijk om erfgoed en leefwijze te beschermen.

Regeringen en bedrijven plegen op grote schaal inbreuk op grondgebied van inheemse volken. Deze weten dikwijls niet hoe ze voor hun recht op land of gebouwen kunnen opkomen. Door vernietiging of roof van geschreven bronnen door kolonisators tasten inheemse volken bovendien vaak zelf in het duister over de (spirituele) betekenis van een bepaalde plek of een gebouw. Samenwerking tussen Leidse archeologen en inheemse gemeenschappen leiden tot een beter begrip van de betekenis en mysteries rond deze plaatsen, zodat er meer aandacht komt voor de geschiedenis van inheemse volken binnen de eigen kringen en binnen de wetenschappelijke wereld.

Geheimen van Oxkintok

Architect Manuel May Castillo, zelf Maya, onderzoekt bijvoorbeeld de betekenis van gebouwen van het inheemse Maya- volk. Samen met hen ontrafelt hij raadsels rondom gebouwen en maakt hun betekenis duidelijker. Dit geeft de Maya meer mogelijkheden om rechten op grond duidelijk te maken bij beleidsmakers. Als voorbeeld noemt Castillo het tempelcomplex Oxkintok in Mexico, dat al nauwkeurig bestudeerd was door archeologen, volkenkundigen en door hemzelf tijdens zijn promotieonderzoek. Castillo analyseerde, voor een beter begrip van een regen-ceremonie, aanwijzingen rondom een ritueel voor god Chaak in een grot vlakbij Oxkintok. 'In het dorp Calcehtok duiden de inwoners tijdens de ceremonie Oxkintok aan als de plek van de voorvaderen. De oudere leden van het volk gaven aan dat er een verband was tussen de grot in de berg en het gebouw in Oxkintok. Zij maakten duidelijk dat het gebouw ook echt was gericht op de berg en de grot, dat er een direct, fysiek verband was tussen de twee plekken. Mijn onderzoek bevestigde de bewering  van de oudere leden dat er een spirituele band bestaat tussen de twee heilige plekken.  Samenwerkend onderzoek met de lokale bevolking is dus erg belangrijk.'

Impact op beheer

Een beter begrip van het verband tussen de grot en de tempels heeft belangrijke gevolgen voor de betekenis van een groot gebied rondom Oxkintok. May Castillo: ‘Het gebouw wordt beheerd door National Institute of Heritage in Mexico, maar die beschermden alleen de gebouwen zelf met een fysieke grens, niet de wijdere plek eromheen. Het afbakenen van het grotere  gebied is niet alleen belangrijk voor bescherming van het cultureel erfgoed maar ook voor de gemeenschap die daar woont. Helaas wordt de berg met de grot nu geëxploiteerd door een transnational mining corporation. De grot had een meer met water erin, door graafwerkzaamheden is dat meer nu helemaal leeggelopen. De mijnbouw wordt ondersteund door nationaal beleid. Meer onderzoek naar de significantie van plaatsen kan helpen om dat beleid te beïnvloeden.’