Neerlandistiek over disciplinaire grenzen
Door de steeds verdergaande wetenschappelijke specialisatie kunnen zelfs vakbroeders van elkaar vervreemd raken. Op woensdag 12 januari vindt in Leiden het derde neerlandistische Cross-over Congres plaats. Vakgenoten praten er met elkaar én met vertegenwoordigers van andere disciplines zoals de filosofie, sociologie en godsdienstwetenschap. Het doel: elkaars werk becommentariëren en bruggen bouwen.
Vervreemd raken
Het is een bekend fenomeen in de moderne wetenschap, dat door de steeds verdere specialisatie binnen een vakgebied vakbroeders van elkaar vervreemd raken. Jaap Goedegebuure, hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde en een van de organisatoren van het congres, licht dat toe: ‘Binnen de neerlandistiek komt het vaak voor dat de Oude en de Moderne letterkundigen niet meer met elkaar communiceren en er geen wisselwerking plaatsvindt. Tijdens dit congres willen we die verschillende groepen bijeen brengen.’
Cross-over
De term cross-over wil niet alleen zeggen dat er kruisbestuiving plaatsvindt tussen de verschillende takken van de letterkundige neerlandistiek. Er wordt ook een oversteek gemaakt naar andere disciplines, zoals de filosofie, sociologie en godsdienstwetenschap. Goedegebuure: ‘Het idee is te onderzoeken in hoeverre we profijt kunnen hebben van het overschrijden van disciplinaire grenzen. Wat steken we ervan op en hoe helpt het ons nieuwe vragen voor ons onderzoek te stellen?’ Als voorbeeld wijst Goedegebuure op de psychologie: ‘Letterkundigen kunnen de psychologie gebruiken om teksten te interpreteren, maar je kunt psychologische inzichten ook betrekken bij het proces van lezen en interpreteren.’
Prepapers
Het congres is opgebouwd uit vijf sessies. Voor elke sessie maken de deelnemers een keuze uit de verschillende paralelle, workshopachtige bijeenkomsten. De sprekers zetten vooraf een zogenoemd prepaper met hun onderzoeksresultaten op internet. De deelnemers kunnen zo voorbereid de interdisciplinaire discussie aangaan.
Vervreemding
De neerlandistiek loopt met het thema ‘cross-over’ niet voor de muziek uit, maar volgt een trend die al een aantal jaren aan de gang is binnen de Geesteswetenschappen. Die is overgewaaid uit de bètawetenschappen en de geneeskunde, waar juist de grensgebieden nieuwe ontdekkingen opleveren. Gebiedsoverschrijdende samenwerking is overal aan de orde van de dag en ook NWO heeft over de hele breedte een sterke voorkeur voor interdisciplinaire projecten. Volgens Thomas Vaessens, hoogleraar aan de UvA en in 2007 medebedenker van het eerste Cross-over Congres, is die ontwikkeling niet per se nieuw. Vaessens: ‘Vroeger, toen de specialismen nog niet zo ontwikkeld waren, vonden elk jaar bijeenkomsten plaats waar iedereen die zich met de neerlandistiek bezighield aanwezig was. De latere vervreemding vond ik erg jammer; juist als mensen in het dagelijks werk minder met elkaar te maken hebben, moet je ze bij elkaar brengen. Alleen dan kunnen ze van elkaar leren.’
Literatuur en recht
Een voorbeeld van het grensgebied tussen literatuurwetenschap en rechtswetenschap is de aanklacht tegen Gustave Flaubert vanwege de vermeende onzedelijkheid in zijn roman 'Madame Bovary'.
De Leidse editie van het congres volgt dat oorspronkelijke idee van Vaessens maar gaat, door over de vakgrenzen heen te kijken, een stapje verder. Dat maakt het ook interessant voor niet-neerlandici. Goedegebuure: ‘Ik ben erg benieuwd naar de openingslezing waarin Ralf Grüttemeier (hoogleraar Nederlandse literatuurwetenschap aan de Carl von Ossietzky Universität Oldenburg, red.) ingaat op het grensgebied van literatuurwetenschap en rechtswetenschap. Denk bijvoorbeeld aan Gustave Flaubert die werd aangeklaagd naar aanleiding van vermeende onzedelijkheid in zijn roman Madame Bovary, of het ezeltjesproces van Gerard Reve. Het is interessant om te zien wat er gebeurt als literatuur en het recht elkaar raken, en wat daarvan geleerd kan worden, zowel voor neerlandici als voor juristen.’
Blind
Dat het oorspronkelijk als eenmalig bedoelde thema ‘cross-over’ steeds opnieuw wordt gebruikt en uitgebreid vindt Thomas Vaessens allerminst een probleem. ‘Het was altijd al de bedoeling om buiten de neerlandistiek te kijken’, aldus Vaessens. ‘In een wereld die steeds meer globaliseert is het eigenlijk niet meer voor te stellen dat je je alleen maar over de Nederlandse situatie buigt en verder blind bent.’