Lente voor iedereen: KCPEG symposium over bestaans(on)zekerheid laat urgentie én oplossingen zien
Bestaanszekerheid
Op een zonnige middag begin juni vond in het voormalige weeshuis in Leiden het KCPEG Lentesymposium ‘Lente voor iedereen’ plaats. Met het thema bestaans(on)zekerheid werd voortgebouwd op het eerdere Herfstsymposium. Hoe wordt er vanuit verschillende perspectieven – beleid, wetenschap en praktijk – gekeken naar bestaanszekerheid? En belangrijker nog: wat kunnen we doen om die voor iedereen te vergroten?
Jet Bussemaker: “Bestaansonzekerheid is een maatschappelijk probleem”
Volgens hoogleraar Jet Bussemaker past de titel van het symposium perfect bij het Haagse project Bloesem, dat onderzoekt wat alleenstaande ouders en hun kinderen nodig hebben om tot bloei te komen. Bussemaker laat zien hoe bestaansonzekerheid een diepe impact heeft op de gezondheid van mensen: “Laagopgeleiden leven gemiddeld twintig jaar langer in minder goede gezondheid dan hoogopgeleiden.”
Vaak wordt dit gezien als een zorgprobleem, maar volgens Bussemaker liggen de oorzaken dieper. Leven in een onveilig thuis, schulden of het ontbreken van een sociaal netwerk leiden tot stress, en dat raakt de gezondheid hard. “Probeer de vraag achter de vraag te ontdekken,” benadrukt ze. “Het probleem waarmee iemand komt, is vaak slechts het topje van de ijsberg.” Daarom pleit Bussemaker ervoor dat beleid zich niet alleen richt op het gedrag van het individu, maar ook via samenwerking tussen verschillende partijen, zoals buurtteams, ervaringsdeskundigen en instanties. Op die manier kan er brede ondersteuning geboden worden.
Nadine Raaphorst: “Maak sociale ongelijkheid bespreekbaar in de uitvoering”
Dr. Nadine Raaphorst, universitair docent bestuurskunde aan Universiteit Leiden, onderzoekt hoe uitvoerend ambtenaren beleid in de praktijk brengen. Juist deze professionals komen bij mensen over de vloer en zien wat beleid doet, of juist niet doet. Aan de hand van interviews toont Raaphorst hoe besluiten in de praktijk vaak veel verder gaan dan het simpelweg volgen van regels. Iedere situatie is uniek, en vraagt om maatwerk.
Dat is echter makkelijker gezegd dan gedaan: wet- en regelgeving laat weinig ruimte. Daarom pleit Raaphorst voor een gedeeld perspectief binnen overheidsorganisaties. Alleen als we erkennen dat mensen ongelijk starten, kunnen we ongelijkheid ook écht meewegen in de uitvoering. En dat begint met luisteren naar de professionals in het veld: “Zij zien elke dag de gevolgen van beleid, en weten wat er nodig is.”
Marlies Tiepel en Greet Meesters
Het belang van praktische, laagdrempelige hulpverlening wordt krachtig geïllustreerd door Marlies Tiepel en Greet Meesters van BuZz Leiden. Met het initiatief De Geldparade stappen zij letterlijk de wijk in. Ze bellen aan bij mensen om het gesprek aan te gaan over geldzaken, een onderwerp dat voor veel mensen gevoelig kan liggen. Mensen weten vaak niet waar ze hulp kunnen krijgen, dus brengt BuZz de hulp naar hen toe.
Bewoners krijgen niet alleen een boodschappencadeaubon, maar worden ook begeleid richting passende hulp. Daarmee verkleinen ze niet alleen financiële onzekerheid, maar versterken ze ook het vertrouwen in hulpverlening. Hun aanpak laat zien dat bestaanszekerheid ook op buurtniveau versterkt kan worden wanneer je actief op zoek gaat naar de mensen die anders misschien niet zelf om hulp durven vragen.
Bouwen aan een lente voor iedereen
Het symposium liet zien dat bestaanszekerheid geen kwestie is van individuele verantwoordelijkheid, maar van structurele keuzes. Of het nu gaat om wetenschappers die ongelijkheid zichtbaar maken, beleidsmakers die ruimte moeten creëren, of buurtorganisaties die letterlijk aanbellen: het vraagt om samenwerking. Alleen dan kan er echt worden gebouwd aan een samenleving waarin iedereen de kans krijgt om tot bloei te komen – aan een lente voor iedereen.
Kirsten Zitman, oprichter BuZz
Kirsten Zitman: “Vijf jaar geleden heb ik BuZz Leiden opgericht met de missie om alle Leidenaren een sociaal en praktisch fundament te bieden om op te bouwen. We werken met mensen die bijvoorbeeld moeite hebben met lezen of schrijven, of al lange tijd nauwelijks buiten komen. Door letterlijk aan te bellen en vertrouwen op te bouwen, helpen we hen de weg te vinden naar hulp en ontwikkeling. Denk aan taaltrainingen, hulp bij stress, of simpelweg een reden om weer het huis uit te komen. Bestaanszekerheid draait niet alleen om geld. Het gaat ook om perspectief, zingeving en verbinding. Daarom is het zo waardevol dat er op dit symposium ruimte is voor ervaringen uit de wijk.”
Sverre van der Burg, net afgestudeerd
“Ik ben hier als recent afgestudeerde masterstudent in Applied Cognitive Psychology. Ondanks deze achtergrond, voel ik me ook erg aangetrokken tot sociaal-economische psychologie en beleid. Wat me aanspreekt in het KCPEG Lentesymposium is hoe wetenschap, beleid en praktijk samenkomen. Ik wil uiteindelijk iets gaan doen in de publieke sector, dus dit is voor mij inhoudelijk relevant en een goede plek om te netwerken. Het programma is interessant én nodig. Ik geloof echt dat beleid beter wordt als je het baseert op gedegen onderzoek. Ook al pas ik dat nu nog niet direct zelf toe, het is belangrijk om ermee bezig te blijven en zo blijf ik ook buiten de collegebanken leren.”