Grote studie levert praktisch advies op over antibioticadosering bij ernstig overgewicht
De Leidse onderzoeker Anne-Grete Märtson bracht een groot aantal studies samen om de dosering van antibiotica bij ernstig overgewicht beter te begrijpen. Op de publicatie in een gerenommeerd medisch tijdschrift kreeg Märtson al veel positieve reacties. ‘Hoog tijd dat onderzoekers meer data gaan delen.’
Voordat ze onderzoek ging doen, liep Anne-Grete Märtson in een ziekenhuis in haar geboorteland Estland met artsen mee op hun patiëntenrondes. ‘Als klinisch farmaceut lette ik op de medicatie: was een bepaalde combinatie van medicijnen wel veilig, welke dosis was het beste? Ook monitorde ik mogelijke lever- en nierschade die bepaalde medicijnen kunnen veroorzaken.’
De infectie verergert soms zelfs
Een groeiend probleem voor artsen en farmaceuten is de toename van ernstig overgewicht bij patiënten. Märtson: ‘Steeds vaker zie je een beperkte respons op toegediende medicijnen, sommige patiënten worden zelfs zieker. Op de bijsluiter van medicijnen staat niet welke dosering je moet hanteren als iemand obesitas heeft.’
Bij antibiotica, middelen die bacteriële infecties bestrijden, speelt nog een ander probleem. ‘Bij te lage dosering overleven sommige resistente bacteriën en loop je het risico dat het medicijn daarna helemaal niet meer werkt.’ Bij sommige medicijnen kun je de dosis gemakkelijk aanpassen aan het lichaamsgewicht van een patiënt, maar dat geldt lang niet altijd. Zo moet je bij een vervette lever, iets wat vaker voorkomt bij overgewicht, extra opletten dat je niet te veel geeft omdat het middel trager wordt afgebroken.
128 studies bestudeerd
Märtson leidde een internationaal team van gerenommeerde onderzoekers met wie ze op een rij zette wat er bekend is over de optimale dosering van antibiotica bij mensen met obesitas. ‘We lazen de samenvatting van ruim vierduizend onderzoeken op dit gebied en vonden 128 studies die relevant genoeg waren om verder te bestuderen.’
Het middel verdeelt zich anders
Ze vonden onder meer dat het type antibiotica die ziekenhuizen en huisartsen vaak gebruiken bij bijvoorbeeld long- of blaasontsteking zich in het lichaam van iemand met obesitas anders gedraagt. ‘Het verdeelt zich anders over de weefsels. Soms komt er te weinig in de longen terecht, terwijl je juist een longontsteking wilt bestrijden.’ Toch kan Märtson niet adviseren dan maar simpelweg meer toe te dienen. ‘Als het bij iemand in kritieke toestand via een infuus wordt toegediend, kan het helpen om dezelfde dosis niet in een half uur, maar in twee tot vier uur toe te dienen.’ Het gaat erom de concentratie van het antibioticum in het bloed optimaal te krijgen. ‘Die concentratie moet je monitoren.’
Bij een ander type antibiotica, aminoglycosiden, is zulke monitoring standaard, omdat een te hoge dosering tot nier- en gehoorschade kan leiden. ‘Bij dit type antibiotica blijk je met een bepaalde berekening aan de hand van het lichaamsgewicht de dosis te kunnen verhogen.’
Met moderne technieken is veel mogelijk
Artsen reageren enthousiast op de concrete adviezen, maar het onderzoeksteam moest ook concluderen dat er over veel antibiotica te weinig informatie is om tot robuuste aanbevelingen te komen. Märtson: ‘Er zijn prachtige methoden om uitstekend onderzoek te doen naar dit vraagstuk. Met grote databanken en voorspellende modellen kunnen we veel bereiken. Met een CT-scan kun je de lichaamssamenstelling van proefpersonen vaststellen. Wij zagen vooral veel kleine studies; ik hoop dat onderzoekers meer data gaan delen en we op die manier voor alle antibiotica de juiste richtlijnen kunnen bepalen.’