Onderzoek naar toekomst geschillenbeslechting: met bestaande bouwstenen naar eenvoud
Om te voorkomen dat je naar de rechter moet, zijn er verschillende procedures om geschillen te beslechten. Soms maakt die mix aan mogelijkheden het ingewikkeld om te bepalen waar je met je klacht terecht kan. Het Expertisecentrum van Onderwijsgeschillen vroeg onderzoekers Stijn Voskamp en Jochem Streefkerk of procedures voor ouders uniformer kunnen worden.
Het onderzoek is nog in volle gang. Wel lichten de onderzoekers alvast een tipje van de sluier op.
De onderzoekers: grondig en praktisch
In onderzoeksland kom je vaker duo’s tegen die samen een academische noot kraken. Stijn Voskamp en Jochem Streefkerk onderscheiden zich door hun een-tweetje tussen academie en praktijk. Voskamp is universitair docent civiel recht aan de Universiteit Leiden. Het onderwijsrecht is haar niet vreemd. ‘Mijn drijfveer is om op een innovatieve manier onderwijs met onderzoek te combineren. Die combinatie geeft me energie en voldoening. Ik ga graag een laagje dieper, omdat ik wil weten hoe iets werkt en dat vervolgens aan anderen uitleggen. Door mijn proefschrift op het gebied van de onderwijsovereenkomst kwam ik een aantal jaar geleden in aanraking met het onderwijsrecht. Sindsdien schrijf ik er artikelen over en doe ik onderzoek om mijn eigen kennis en die van mijn vakgebied te verrijken.’
In haar mede-onderzoeker heeft ze een praktijkgerichte partner gevonden. Streefkerk: ‘Als advocaat heb ik een praktijk in het onderwijsrecht. Vanuit de advocatuur ben ik van nature gericht op praktische, uitlegbare oplossingen. Dat laat zich in dit onderzoek goed combineren met de academische aanvliegroute.’ Voskamp vult aan: ‘De wisselwerking tussen praktijkvoorbeelden en academische theorie vormen de basis van dit onderzoek.’ In het onderzoek zie je het beste van beide werelden terug. Er ligt een grondige analyse van het huidige systeem van geschillenbeslechting én een praktische oplossing voor de dag van morgen.
Het onderzoek: versnippering vereenvoudigd
De aanleiding voor hun onderzoek is de versnippering van het onderwijs in het algemeen en de rechtsbeschermingsmogelijkheden in het bijzonder. Het onderzoek gaat over beslissingen die vooral ouders en leerlingen raken: over toelating, schorsing of verwijdering van leerlingen.
Er is een aantal mogelijkheden om die beslissingen te toetsen en je bezwaar te uiten. In die mogelijkheden zie je de versnippering terug. Streefkerk: ‘Het Expertisecentrum van Onderwijsgeschillen vroeg zich af op welke manier die procedures van geschillenbeslechting kunnen worden geüniformeerd. Met ons onderzoek analyseren, waarderen en combineren we deze zogenaamde voorprocedures. We hebben onszelf de volgende vragen gesteld: wat is er nu, welke goede elementen willen we behouden en hoe kunnen we die elementen combineren terwijl we de rechtsbescherming vereenvoudigen?’
In het onderzoek staan drie procedures centraal: de mogelijkheid van bezwaar bij het bevoegd gezag, een adviesprocedure bij de Geschillencommissie passend onderwijs en de mogelijkheid om een oordeel te vragen aan het College voor de Rechten van de Mens. ‘Eerdere gedachten over uniformering, doelstellingen van de huidige gewenste uniformering, analyse van de huidige situatie en een inventarisatie van bouwstenen hebben geleid tot een voorlopige schets van onze oplossingsrichting. Die output is de input voor de volgende fase. In interviews met experts uit de hoek van wetenschap, verschillende commissies en het ministerie polsen we hoe gebruikers- en belangengroepen naar de schets kijken. Sluit onze schets aan bij hun beleving?’, aldus Voskamp.
Voordelen bundelen
Goed nieuws, die vereenvoudiging kan lukken. Althans, dat zou een voorzichtige conclusie van de voorlopige schets kunnen zijn. Vanuit juridisch perspectief kan het allemaal eenvoudiger worden door de rechtzoekende één proceslijn aan te bieden met een combinatie van bouwstenen van de bestaande procedures. Voskamp: ‘Over uniformering van rechtsbescherming is vaker geschreven en dat uit zich in verschillende vormen. Soms is het idee achter uniformering dat alles terug moet naar één procedure, bijvoorbeeld dat meerdere instanties moeten worden teruggebracht tot één organisatie. Het kan klinken als afscheid nemen van dat wat is. Met ons onderzoek streven we er naar om het goede van het bestaande te behouden, meer samenhang tussen mogelijkheden te creëren en alle voordelen van de verschillende procedures te bundelen.’
Ook al moeten we nog even wachten op de uitkomsten van de interviews met de experts, de onderzoekers hebben er vertrouwen in dat hun onderzoek kan leiden tot vereenvoudiging voor ouders, medezeggenschapsraden, medewerkers en bestuurders van onderwijsinstellingen. Streefkerk: ‘De kern: we kunnen bijdragen aan rechtsbescherming, door alle goede bouwstenen van het huidige systeem in hun kracht te zetten in plaats van het hele systeem te veranderen. Als onze eerste conclusie de toets doorstaat, kunnen we hopelijk op korte termijn een verandering realiseren die leidt tot meer toegankelijkheid en samenhang van de zaakbehandeling.’
Tekst: Dennis van Aalst
Redactie: Expertisecentrum van Onderwijsgeschillen
Zie tevens: De website van Onderwijsgeschillen