Laura Heitman benoemd tot Hoogleraar Moleculaire farmacologie
Per 1 november is Laura Heitman benoemd tot hoogleraar Moleculaire farmacologie bij het Leiden Academic Centre for Drug Research (LACDR). Heitman draagt bij aan de ontdekking van nieuwe geneesmiddelen door onderzoek naar de interactie tussen medicijnen en hun aangrijppunt in het lichaam. ’Mijn uiteindelijke doel is om geneesmiddelen effectiever te maken en te zorgen dat minder kandidaat-medicijnen in de testfase afvallen.’
Medicijndoelwitten
Tijdens haar bachelor Biofarmaceutische wetenschappen in 1999 vond Heitman het al fascinerend dat een klein molecuul: een medicijn, de functie van een veel groter eiwit kan beïnvloeden: het zogenaamde medicijn-doelwit. Een medicijn bindt altijd eerst aan aangrijpingspunt in het lichaam. Dit is meestal een eiwit in een cel. Daarna kan het medicijn de functie van dit eiwit manipuleren en zo ongewenste activiteiten tegengaan.
Heitman: ‘Hoe beter de binding tussen het medicijn en het aangrijpingspunt, hoe effectiever het medicijn.’ Heitman heeft zich gespecialiseerd in zogenaamde G protein-coupled receptors (GPCRs). Deze eiwitten zijn gebonden aan het celmembraan en momenteel de meest gebruikte en succesvolle klasse van medicijndoelwitten – meer dan dertig procent van alle medicijnen grijpen aan op deze eiwitten. ‘Ik ben op zoek naar nieuwe concepten voor de ontwikkeling van medicijnen,’ zegt Heitman. ‘Daarom onderzoek ik hoe we de kinetiek van de binding tussen medicijnen en hun doelwit kunnen verbeteren. Dat betekent: hoe lang een medicijn aan het doelwit bindt, in tegenstelling tot hoe goed. Verder zoek ik naar nieuwe plekken op het eiwit waaraan een medicijn kan binden om het eiwit te manipuleren.’
Bovendien gelooft Heitman dat je met bindingskinetiek de prestaties van nieuw medicijnen kunt voorspellen. Op die manier kunnen farmacologen voorafgaand aan de klinische testfase een selectie maken van de moleculen met de meeste potentie en andere moleculen tijdig uitsluiten. ‘Dat zal uiteindelijk helpen om de enorme uitvalspercentages tijdens de testfase terug te dringen’, aldus Heitman.
Fundamenteel onderzoek met translationele waarde
Heitman combineert haar eigen expertise in receptor-farmacologie met onderzoeksdomeinen als biologie, organische chemie en computationele chemie. ‘Juist op het snijvlak van verschillende disciplines doen we de meest interessante en relevante innovaties, ten behoeve van patiënten en de maatschappij.’
Maar naast de fundamentele aard van haar onderzoek, houdt Heitman zich ook bezig met de vertaling naar de praktijk. Ze heeft dan ook nauw contact met universiteitsziekenhuizen en farmaceutische bedrijven. Heitman: ‘Zo vertalen we onze ideeën naar proof-of-concept.’
Kankeronderzoek
Een goed voorbeeld van dit translationele karakter is het onderzoek dat Heitman doet voor Het Oncode Institute, een landelijk samenwerkingsverband van vooraanstaande kankeronderzoekers in Nederland. Heitman werd in 2019 gevraagd zich bij Oncode aan te sluiten. Sindsdien spitst zij een deel van haar onderzoek toe op kanker. Hoewel de concepten waaraan Heitman werkt breed toepasbaar zijn, heeft kankeronderzoek haar speciale belangstelling gewekt.
‘We zien dat GPCR’s en hun signaleringsmechanismen een belangrijke rol spelen bij het reguleren van cellulaire functies die samenhangen met bekende kenmerken van kanker,’ legt ze uit. GPCRs zijn bovenmatig actief in kankercellen en de micro-omgeving van de tumor. Bovendien blijkt uit recent onderzoek dat GPCRs zelf vaak gemuteerd zijn in het geval van kanker. Heitman: ‘Ik wil daarom heel graag meer te weten komen over de rol van GPCRs in tumoren, om uiteindelijk medicijnen te kunnen ontwikkelen die deze specifiekedeze GPCRs als doelwit hebben.'
De carrière van Laura Heitman
1999: Gestart met Bachelor Biofarmaceutische wetenschappen aan de Universiteit Leiden
2004: Master in Biofarmaceutische wetenschappen behaald aan de Universiteit Leiden
2009: Gepromoveerd in de Moleculaire farmacologie
2009: Tenure track als universitair docent bij de afdeling Drug Discovery and Safety bij LACDR
2014: Vaste aanstelling (tenured) als universitair hoofddocent bij de afdeling Drug Discovery and Safety bij LACDR
Onderzoeksbeursen: IMI-K4DD/IMI-RESOLUTE, and NWO-VENI, NWO-VIDI and Oncode grant for persoonlijke excellentie
Huidig onderzoeksteam: zeven promovendi, twee postdocs en twee technici. Al twaalf promovendi behaalden onder begeleiding van Heitman succesvol hun doctoraat
(Mede-)auteur van meer dan 95 wetenschappelijke papers, waaronder één in Science (2012) en één in Nature (2016). Eerste of senior auteur bij 40 hiervan. H-indez van 34 en meer dan 3500 citaties (beide conform Google Scholar)
Veelgevraagd spreker (>60 lezingen) op farmacologische congressen, maar ook bij farmaceutische bedrijven, universiteiten en kennisinstellingen
Meerdere prijzen, waaronder de '2017 MedChemComm Emerging Investigator'-award, tweede plaats bij de '2018 EFMC Young Medicinal Chemist in Academia'-award evenals bij de '2018 Prix Galien Research'-award
Onderwijs: Actief in alle jaren van het bachelor en master onderwijs BioFarmaceutische wetenschappen, als mentor en als docent in practica en hoorcolleges. Daarnaast ook actief in de master opleiding Farmacie, als docent en als voorzitter van de examencommissie.