Onderwijs op afstand: huilende kinderen op de webcam en schakelen als een dj
Onderwijs op afstand; we ontkomen er niet aan tot in elk geval het einde van dit collegejaar. Deze overstap vraagt een enorme inspanning en aanpassing van iedereen. Hoe is dat voor de docenten van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid? Drie van hen vertellen over de eerste weken onderwijs op afstand.
De nieuwe werkwijze heeft duidelijk voor- en nadelen, zegt Michael Klos, onderzoeker/docent bij de afdeling Encyclopedie. 'Een belangrijk voordeel van onderwijs op afstand is dat je als docent wordt gedwongen na te denken wat nu echt belangrijk is. De stof zo kort en duidelijk mogelijk uitleggen in een korte video dwingt tot reflectie.' En ook de nieuwe toetsvorm heeft bepaalde voordelen: 'Meerkeuzevragen worden nu vervangen door korte schriftelijke opdrachten. Dit komt de taalvaardigheid van studenten ten goede.' Maar dat heeft ook een keerzijde, zegt Klos. 'We hadden die meerkeuzevragen natuurlijk ook om de nakijkdruk te beperken. Nu moeten collega's drie keer zo'n 125 essays nakijken.'
Veel docenten maken voor het aanbieden van online onderwijs gebruik van Kaltura Live Room, waarmee je ondanks de fysieke afstand toch interactief onderwijs kunt verzorgen. Dat is vaak nog even wennen – voor studenten, maar ook zeker voor docenten. 'Tijdens mijn eerste online college werkte de camera niet goed', vertelt Anna Marhold (universitair dicent bij het Grotius Centre). 'Daardoor konden studenten mij niet altijd goed horen doordat ik om de zoveel tijd wegviel. Daar baalde ik echt ontzettend van en het zorgde ook voor oponthoud. Mijn studenten moesten geduld met mij hebben!' Ook het gevoel mist ze. 'Je praat nu tegen een scherm aan. Normaal gesproken vind ik het heel belangrijk om een groep aan te kunnen voelen, en het niveau op te schalen of juist een stapje terug te doen indien nodig. Maar online is het lastig om af te kunnen stemmen op de benodigdheden van de groep.'
Fascinerend!
Dat herkent ook Jeroen van der Weide, hoofddocent Burgerlijk recht. 'Je bent online minder flexibel. Het is allemaal techniek. Soms zit er vertraging in de beeld- en/of geluidverbinding. Je kunt ook niet in een oogopslag alle deelnemers en hun mimiek (over)zien. Toch ben ik eerlijk gezegd aangenaam verrast door de mogelijkheden die Kaltura Live Room biedt. Soms voel ik me net een dj die met digitale knoppen heen en weer aan het schakelen is. Fascinerend! Maar het is wel second best. Er gaat immers niets boven het in levenden lijve zien en spreken van mensen.'
Wat raden deze drie docenten hun collega's aan in deze nieuwe situatie? 'Zorg ervoor dat je zelf goed zichtbaar en hoorbaar bent in je online colleges', zegt Van der Weide. 'Je moet thuis goede en moderne apparatuur hebben staan en over een snelle internetverbinding beschikken. Daarbij zijn ‘voorbereiding’ en ‘communicatie’ de toverwoorden. En zijn de beeld- en geluidverbindingen van studenten wankel, laat hen dan inloggen op de smartphone – beeld en geluid zijn daarvan dikwijls verrassend goed van kwaliteit.'
Ook Klos ziet het als een leerzame tijd. 'Ik had voor deze week nog bijna nooit met audio en video gewerkt en heb deze crisis aangegrepen om bij te leren. Niet iedereen is enthousiast over digitaal onderwijs, maar onbekend maakt onbemind. Ik ben overtuigd dat veel digitale middelen ook na de coronacrisis meerwaarde hebben voor het onderwijs. Uiteraard complementair aan het fysieke onderwijs – we zijn geen online universiteit.'
Marhold adviseert haar collega’s vooral geduldig te zijn. 'Je moet roeien met de riemen die je hebt. Hou je colleges behapbaar en wissel af met een filmpje, quiz, of breakout-discussie.' Ook wijst ze op het belang van samenwerken, ook al zijn de fysieke afstanden groot. 'Als je het vak samen met iemand anders geeft, is het heel behulpzaam om de andere docent de sessie te laten 'modereren'. Dat wil zeggen dat jij je kunt richten op het college geven en de andere docent kan inspringen bij technische moeilijkheden of chatvragen van studenten kan beantwoorden.'
Al met al heeft deze nieuwe online werkelijkheid dus positieve en negatieve punten en vraagt veel van ons improvisatievermogen. 'Wij hebben zelf een klein kind thuis en het is al wel eens gebeurd dat die huilend binnen kwam lopen tijdens een online vergadering', zegt Marhold. 'Maar het allerergste vind ik het voor de studenten. Zij zijn ontzettend gemotiveerd en van over de hele wereld gekomen om in Leiden rechten te studeren. Hoewel we ons best doen online, worden zij toch echt te kort gedaan door belangrijke gedeelde ervaringen te missen.'
Klos roept op om elkaar goed in de gaten te houden de komende tijd. 'Voor de docenten die betrokken zijn bij het onderwijs is het flink aan de bak nu. Ik kan mij bijvoorbeeld niet terugtrekken achter mijn computer en fulltime aan mijn proefschrift werken. Echter merk ik dat onderwijs geven ook therapeutisch werkt. Daarom denk ik dat de collega’s die nu geen onderwijs geven onze meeste aandacht verdienen – zij kunnen zich heel makkelijk terugtrekken. Onderzoek is al erg solitair werk, dat zijn we gewend, maar ook niet de deur uit mogen komen kan het misschien wel erg eenzaam maken.'
Ik houd mezelf maar voor dat aan deze situatie een einde komt.
Ook Van der Weide waakt voor eenzaamheid. 'Nu is het nog allemaal nieuw en spannend, maar het is natuurlijk wel een eenzame bezigheid, zo op je werkkamer thuis achter een laptop. Ik denk dat we met z'n allen al snel de facultaire gemeenschap gaan missen. Ik houd mezelf altijd maar voor dat aan deze situatie, die als een vloedgolf over ons heen is komen rollen, ook weer een einde zal komen. Natuurlijk hoop ik dat iedereen hier behouden doorheen komt. Mijn zus woont al jarenlang in Noord-Italië. De situatie is daar ronduit verschrikkelijk. En op de heel lange termijn? De lucht boven Amsterdam is schoner en frisser. Het autoverkeer en de luchtverontreiniging zijn drastisch teruggebracht. Persoonlijk maak ik me al heel lang ernstig zorgen over een volgende (klimaat)crisis die ons mogelijk te wachten staat, met wellicht nog veel ernstiger gevolgen. Zou dit een kans zijn om? Ik ben helaas bang van niet.'