Rowie Stolk over strategisch procederende belangenorganisaties
Het Nederlandse rechtssysteem lijkt misschien niet erg geschikt voor strategisch procederende belangenorganisaties. Maar uitspraken als SyRI en Urgenda laten zien dat wanneer een belangenorganisatie aan alle voorwaarden voldoet er veel mogelijk is bij de rechter.
Dat schrijven Rowie Stolk, promovenda aan de Afdeling Staats- en Bestuursrecht en Caelesta Braun, universitair hoofddocent aan het Instituut Bestuurskunde in hun artikel Het fenomeen strategisch procederende belangenorganisaties in drie vragen, dat grotendeels is gebaseerd op hun onderzoek We see you in court. On the prevalence and implications of public interest litigation.
Het Nederlandse rechtssysteem lijkt volgens Braun en Stolk om meerdere redenen misschien niet geschikt voor belangenorganisaties om een juridische procedure strategisch in te zetten, om zo sociale, politieke of juridische veranderingen te realiseren. Bestuursrechtelijke procedures zijn alleen mogelijk tegen individuele uitvoeringsbesluiten, zoals een vergunning, bestuurlijke boete of subsidie. En direct procederen tegen algemene regels en beleid kan niet, terwijl individuele belangen waarvoor een belangenorganisatie opkomt hierdoor juist wel kunnen worden geraakt.
Maar dit betekent niet dat belangenorganisaties nooit toegang hebben tot de bestuursrechter. Stichtingen en verenigingen kunnen wel een rechtszaak beginnen tegen zulke individuele beslissingen, wanneer deze rechtstreeks het door hen behartigde collectieve of algemene belang raken, wat bijvoorbeeld vaak het geval is bij milieuzaken. Op het gebied van sociale zekerheid en immigratie raken individuele besluiten meestal alleen de geadresseerde, waardoor belangenorganisaties vaak niet-ontvankelijk zijn.
Braun en Stolk concluderen dat strategisch procederen nog geen sterk ontwikkeld beïnvloedingsinstrument is dat vaak wordt ingezet, maar zich wel steeds meer ontwikkelt tot een systematisch politiek-strategisch fenomeen.
Het wordt tijd eens goed te kijken naar het type belang dat bij de rechter kan en moet worden behartigd aldus Braun en Stolk in Mr. Online.