‘Meer differentiatie nodig in gemeentebestuur’
Houd meer rekening met de verschillen tussen gemeenten. Daarvoor pleit Geerten Boogaard, bijzonder hoogleraar Decentrale overheden. De Gemeentewet zou, bijvoorbeeld ten aanzien van een gekozen burgemeester, een keuzemenu kunnen aanbieden. Boogaard houdt zijn oratie op 6 maart.
Dalende opkomsten bij gemeenteraadsverkiezingen, minder krachtige gemeenteraden en slapende rekenkamers. Al decennia zijn er zorgen over het lokale bestuur. Boogaard stelt: ‘Het grootste gevaar dat de gemeenten bedreigt is dat ze alleen nog maar van de staat zijn en niet meer van de samenleving.’ Daarom pleit hij voor meer maatwerk want de ene gemeente is de andere niet. Boogaard: ‘Grote gemeenten zoals Amsterdam hebben veel meer een traditie van een verpolitiekte gemeenteraad dan sommige kleine gemeentes waar het college en de raad de gemeente meer gezamenlijk als een vereniging besturen.’
Gekozen burgemeester
Gemeenteraden zouden bijvoorbeeld zelf moeten beslissen, zo bepleit Boogaard, of er in hun gemeente een gekozen burgemeester komt. Ook hier hangt een succesvolle invoering mede af van de structuur en cultuur van de gemeente. Want zoiets als een gekozen burgemeester kan volgens hem beter niet in één landelijke regeling worden ingevoerd of tegengehouden. Boogaard: ‘De Gemeentewet zou voor de aanstellingswijze van de burgemeester een soort keuzemenu moeten worden waaruit gemeenteraden kunnen kiezen. Natuurlijk kan dat niet elke week anders zijn. Dus laten we zeggen dat gemeenteraden één keer in de twaalf jaar – na twee termijnen – zijn keuze mag overwegen.’
Complexe taken overhevelen naar provinciaal bestuur
Er zou ook meer variatie mogen komen in de taakverdeling binnen het gemeentebestuur. Dat geldt wat Boogaard betreft bijvoorbeeld voor de taken in het sociaal domein, en dan met name de jeugdzorg. Kleine gemeenten zouden complexe taken wellicht beter kunnen overhevelen naar het provinciaal bestuur, terwijl grote gemeenten dit juist prima zelf kunnen blijven doen. ‘Het voorstel van minister Ollongren onlangs, om in Zeeland de jeugdzorg weer naar de provincie te verplaatsen, was een prima idee.’
Aanbevelingen voor juridische aanpassingen
Als Thorbecke-hoogleraar zal Boogaard de komende jaren aanbevelingen doen voor juridische aanpassingen van het bestuur. In het debat over bestuurlijke vernieuwing zijn de laatste tien jaar te weinig bruikbare juridische ontwerpprincipes gebruikt, stelt Boogaard. Er zijn veel rapporten over de juiste rollen van de gemeenteraad, maar er is evenzoveel verwarring bij de raadsleden. ‘Daarom pleit ik er nu voor om weer meer te redeneren vanuit heldere spelregels over bevoegdheden, dan te blijven fantaseren over gewenste rollen en functies.’