Pavlov revisited. Over het placebo-effect van rozengeur
Gezondheidspsycholoog Aleksandrina Skvortsova heeft het Pavlov-effect slim benut door het knuffelhormoon oxytocine te koppelen aan het placebo-effect. Dat effect kan het oxytocineniveau veranderen, waardoor mensen mogelijk met minder medicijnen toekunnen om zich goed te voelen. Dat biedt perspectief voor de behandeling van mensen met mentale aandoeningen. Promotie 29 Oktober.
In haar promotieonderzoek naar het placebo-effect heeft Skvortsova gebruik gemaakt van het Pavlov-effect. Je weet wel, die hond die gaat kwijlen bij het geluid van een bel, omdat het gekoppeld is aan eten. In plaats daarvan heeft ze het knuffelhormoon oxytocine gekoppeld aan een tamelijk unieke rozenhoutgeur. Tegelijk met deze geur kregen de deelnemers het hormoon oxytocine toegediend, wat voor een aangenaam gevoel zorgt. Na verloop van tijd is alleen de geur al voldoende voor dat aangename gevoel. Zoals de hond in het Pavlov-effect speeksel aanmaakt, blijken de deelnemers het hormoon oxytocine zelf aan te maken.
Oxytocine en rozengeur
Wel doofde de aanmaak van oxytocine in reactie op de rozengeur langzamerhand uit. Na drie dagen alleen geur opsnuiven zonder hormoon toegediend te krijgen, was er in het speeksel bij de deelnemende gezonde vrouwen geen hormoon meer getest. Skvortsova vermoedt dat deze uitdoving misschien kan verklaren dat ze in de MRI-scanner geen effect vond in de hersenactiviteit van de deelnemers. Want die hoefden zich pas aan het eind van het onderzoek te melden bij het LUMC voor een hersenscan. Skvortsova verwachtte extra activiteit te zien in de hersengebieden die gevoelig zijn voor oxytocine, zoals de amygdala maar die was er niet.
Placebo-effect combineren met medicijnen
Placebo-effecten kunnen veranderingen in het hormonale systeem oproepen, maar waren bij mensen alleen getest met de hormonen insuline, cortisol, groeihormoon. Skvortsova heeft nu het hormoon oxytocine in haar studie geconditioneerd. Omdat dit hormoon stress en angst vermindert ziet ze perspectief voor de behandeling van mensen met mentale aandoeningen. Skvortsova vindt de placebo-effecten veelbelovend voor klinische praktijk. Tegelijk stelt ze de sceptici alvast gerust: ‘het placebo-effect komt nooit in de plaats van medicijnen, maar juist in combinatie.’ Minder medicijnen gebruiken betekent natuurlijk minder kosten en ook minder last van bijwerkingen.
Pijn en jeuk
In het tweede deel van haar proefschrift heeft Skvortsova oxytocine gekoppeld aan placebo-effecten bij pijn en jeuk. Omdat oxytocine stress vermindert en vertrouwen vergroot, zou het ook het placebo-effect in pijn en jeuk kunnen vergroten. Dat heeft Skvortsova in twee studies onderzocht: eerst met gezonde vrouwen en daarna met gezonde mannen, omdat hormonen anders werken bij mannen en vrouwen. Toch heeft zij in beide studies geen effect gevonden. ‘Daarvoor moeten andere onderzoekers manieren vinden om het placebo-effect te vergroten.’
Verhalen vertellen over wetenschap
Skvortsova maakte over haar placebo-onderzoek een video op 'Scientist Wanted', een platform om aansprekende verhalen te vertellen over wetenschap. Nu onderzoekt ze de mogelijkheden om insuline te conditioneren bij diabetespatiënten. Ook daarover vertelt ze graag.
Dit promotieonderzoek valt onder de ERC consolidator grant van Andrea Evers