Leidse wetenschappers werken mee aan publiekscursus kunstmatige intelligentie
Sinds begin januari kunnen alle Nederlanders zich via een gratis online cursus verdiepen in artificiële intelligentie (AI) en de verregaande invloed daarvan op ons leven. De Leidse wetenschappers Marlies van Eck en Valerie Frissen, verbonden aan de afdeling Metajurida van de rechtenfaculteit, werkten eraan mee. ‘Systemen kunnen totaal verkeerde voorspellingen doen.’
Het was maar een ideetje van tech-ondernemer en auteur Jim Stolze, en medio 2018 schreef hij het op in zijn column in het Financieel Dagblad: zou het niet mooi zijn om Nederland via een online cursus te informeren en na te laten denken over artificiële ofwel kunstmatige intelligentie? Dat fenomeen is de levens van mensen immers ingrijpend aan het beïnvloeden en dat wordt alleen maar méér. Stolze heeft het geweten want de enthousiaste reacties stroomden binnen, met name van wetenschappers die graag wilden meewerken.
Tien keer een half uur
Stolze nodigde de wetenschappers uit, nam zelf de coördinatie op zich en na een half jaar was de cursus er: sinds januari 2019 kunnen belangstellenden zich gratis aanmelden. De cursus bestaat uit tien tracks van ongeveer een half uur. De stof is in het begin eenvoudig maar wordt naarmate de cursus vordert toch wat pittiger. Allerlei kanten worden belicht: de geschiedenis van AI, waar en hoe in ons leven we ermee te maken hebben (al veel meer dan je denkt), de mogelijkheden van AI, de voordelen en de nadelen. Want die zijn er absoluut ook, denk bijvoorbeeld aan de privacy- en ethische aspecten.
Het idee voor een publiekscursus AI komt uit Finland, waar deze al is aangeboden. De Nederlandse groep kon beschikken over het Finse materiaal maar vond dat te theoretisch, met teveel tekst; de Nederlandse versie bevat veel animaties en interviews.
Verschillende talen
Marlies van Eck heeft voor de cursus een onderdeel ontwikkeld over het belang van het recht met betrekking tot AI, in het bijzonder het gebruik door de overheid. Dat is haar vakgebied en tevens haar missie. ‘Ik wil het recht bij de technologie brengen’, zegt ze. ‘Dat valt nog niet mee want juristen en technologen spreken totaal verschillende talen.’ Van Eck laat in de cursus een deskundige op het gebied van recht en technologie aan het woord, en een specialist staats- en bestuursrecht die niets van AI weet.
Voorspellingen kloppen niet
‘Het punt bij de overheid is dat door informatietechnologie en AI de standaardstructuren worden doorbroken’, betoogt Van Eck. ‘Allerlei systemen zijn gekoppeld. Burgers worden ingedeeld in zeer grofmazige categorieën, op grond waarvan systemen belangrijke beslissingen nemen over zorgtoeslagen, uitkeringen, WOZ-waardes en nog veel meer. Men gaat ervan uit dat die systemen betrouwbare voorspellingen doen, maar die voorspellingen kloppen lang niet altijd. Het komt vaak voor dat mensen in een verkeerde categorie terecht komen of helemaal niet in een categorie passen. Terwijl de wet zegt: gelijke gevallen moet je gelijk behandelen en ongelijke gevallen ongelijk.’
Mensen worden data
AI, wil Van Eck maar zeggen, stoelt op vergelijking met bestaande informatie. Die dus altijd het verleden betreft terwijl er rond individuele personen steeds ontwikkelingenplaatsvinden en in de maatschappij als geheel ook. ‘Een systeem kan daardoor flink ontsporen. Het is belangrijk dat juristen begrijpen dat de redeneerwijze van de overheid door het gebruik van AU verandert. Een mens wordt omgezet in data en datapunten. Dat is voor sommige taken misschien goed genoeg maar je ziet ook heel veel over het hoofd. Tegen mensen die denken dat iedereen is terug te brengen tot een pakketje data zeg ik altijd: ‘Lees eerst De aanslag van Harry Mulisch - nog - maar eens en dan praten we verder.’
Wat is AI eigenlijk?
De cursus, gepresenteerd door Jim Stolze (foto), toont een filmpje waarin mensen gevraagd wordt wat AI is. Daaruit blijkt dat mensen het wel ongeveer weten maar dat een vlotte definitie lastig is. Dat is niet zo gek want deskundigen zijn het er ook niet geheel en al over eens. De definitie die in de cursus wordt gehanteerd is:
Het systeem kan taken uitvoeren in complexe omgevingen zonder constante begeleiding van de gebruiker én het systeem kan de eigen prestaties verbeteren door te leren van ervaringen, net als de mens.
Vernieuwend project
Hoogleraar Valerie Frissen is parttime aan de Universiteit Leiden verbonden. Haar vakgebied is de ethiek van technologie en zij belicht in de cursus AI van die kant. Daarnaast is Frissen directeur van het SIDNfonds. Dat is het fonds van de Stichting Internet Domeinregistratie Nederland, die het .nl Domein beheert. Het fonds steunt vernieuwende internetprojecten die bijdragen aan oplossingen die de veiligheid en stabiliteit van, en het vertrouwen in internet garanderen. Het was bereid te investeren in de infrastructuur van de cursus. Voor onderdelen werden andere financiers gevonden. De wetenschappers deden om niet mee.
Op naar 170.000 cursisten
Momenteel hebben al 600 Nederlanders de cursus afgerond, 6000 hebben zich aangemeld. Het streven is 1% van de bevolking te bereiken, wat neerkomt op 170.000 deelnemers. Terwijl de cursus al ‘in de lucht is’ worden op basis van de commentaren van deelnemers nog verbeteringen aangebracht. Hoe lang de cursus beschikbaar blijft is niet vastgelegd. In elk geval blijft voorlopig de mogelijkheid van actualisatie en aanpassing open. In Finland werd de 1% overigens gehaald.
Tekst: Corine Hendriks
Mail de redactie