'Wie niet betaalt voor privacy, is zelf het product'
We klikken, liken en volgen ons suf. Daarbij geven we bedrijven vaak ongemerkt toegang tot onze persoonsgegevens. Maar wat gebeurt er eigenlijk met die gegevens? Hoogleraar Simone van der Hof besprak het 19 november in haar pop-upcollege over het belang van online privacy.
Het college, georganiseerd in de Bibliotheek Scheveningen in het kader van de Week van Mediawijsheid, was druk bezocht. 'Eerst heb ik een vraag aan u', begint Van der Hof, hoogleraar Recht en de Informatiemaatschappij en verbonden aan het centrum voor Recht en Digitale Technologie (eLaw). 'Wie gebruikt één of meerdere van deze diensten?' Op het scherm achter haar verschijnen de icoontjes van Whatsapp, Facebook, Twitter en Snapchat. Op vier mensen na, steekt iedereen in de zaal zijn hand omhoog. 'Dit zijn commerciële diensten, maar betaalt u ervoor? Niet met geld misschien, maar wel met persoonsgegevens. Het uitgangspunt van dit soort diensten is: als je er niet voor betaalt, ben je zelf het product.'
Data, data en nog eens data
Van der Hof onderscheidt drie soorten gegevens. 'Allereerst verstrekte gegevens, die wij zelf weggeven als we bijvoorbeeld iets online bestellen. Dan geven we ons adres en betaalgegevens.' Daarnaast zijn er geobserveerde gegevens (wat voor browser we gebruiken, ons online zoekgedrag) en tot slot afgeleide gegevens. Over deze laatste categorie zegt Van der Hof: 'Met behulp van algoritmes worden berekeningen gedaan over verstrekte en geobserveerde gegevens, en daar komen weer nieuwe gegevens en profielen uit. Zo kunnen bedrijven inschatten wat voor persoon je bent en gepersonaliseerde informatie of diensten aanbieden.' Dat is misschien leuk en handig als Netflix je een nieuwe serie aanraadt. 'Maar je kunt ook geprofileerd worden als iemand die mogelijk fraude zou kunnen plegen of wellicht zijn leningen niet terugbetaalt', waarschuwt Van der Hof.
Controle en wetgeving
De verwerking van persoonsgegevens heeft een impact op ons leven. Van der Hof: 'Als we de controle over onze persoonsgegevens kwijtraken, raken we deels onze vrijheid kwijt om iets over onszelf te bepalen; over wat wij willen delen.’ Technologie maakt het bovendien lastig om te zien hoe we onze privacy weggeven. 'Je ziet niet wat er gebeurt achter het scherm van je computer of telefoon, maar ondertussen wordt de machtsrelatie tussen bedrijven en consumenten steeds onevenwichtiger,' concludeert Van der Hof. Ze sluit af met een korte uitleg van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) die sinds mei 2018 in Europa van kracht is. 'Het maakt privacyregels die we al decennia hebben makkelijker te handhaven en er zitten een paar innovatieve elementen in. Zo hebben bedrijven de verplichting gekregen om hun diensten zo te ontwerpen dat privacy het uitgangspunt is. Je mag die gegevens verzamelen die nodig zijn voor het leveren van de dienst, maar meer ook niet.'
Over de pop-upcolleges
Het college van Simone van der Hof was de negende aflevering in een reeks van pop-upcolleges die de Universiteit Leiden dit jaar in Den Haag organiseert.