Nieuwe sensor ziet hoe eiwitten in hersenen betrokken zijn bij obesitas
De Leidse chemicus Mario van der Stelt ontwikkelde een sensor die kan zien hoe bepaalde eiwitten een rol spelen bij de ontwikkeling van obesitas. Ook vond zijn team een stof die deze eiwitten afremt. De ontdekking is gepubliceerd in ‘Angewandte Chemie’.
Lichaamseigen marijuana
De publicatie is bestempeld als ‘hot paper’ door dit toonaangevende tijdschrift en is op de cover geplaatst. THC, de werkzame stof in marijuana, wordt opgenomen in de hersenen en activeert de cannabinoïd CB1 receptor. Hierdoor worden mensen ‘high’ en krijgen ze onder meer zin om te eten. Onze hersenen maken eiwitten aan die soortgelijke stoffen produceren. Deze lichaamseigen stoffen worden endocannabinoïden genoemd. Onderzoekers hebben aangetoond dat een verhoogde aanwezigheid van deze endocannabinoïden in de hersenen leidt tot gewichtstoename, obesitas en het metabool syndroom.
Minder bijwerkingen
Farmaceutische bedrijven hebben interesse om bij patiënten de productie van endocannabinoïden te reguleren als een alternatief voor het geneesmiddel Rimonabant. Dit medicijn bleek namelijk goed te werken bij patiënten met obesitas, maar had zware bijwerkingen zoals depressie en zelfmoordneigingen. Rimonabant is dan ook van de Europese markt gehaald. Van der Stelt ontdekte met zijn team nieuwe synthetische moleculen die in staat zijn om de productie van de endocannabinoïden te verminderen. Het is de verwachting dat deze alternatieve benadering uiteindelijk minder bijwerkingen met zich meebrengt.
Nieuwe moleculen die eiwit-activiteit monitoren en reguleren
Het lukte promovendi Marc Baggelaar en Freek Janssen om de activiteit te meten van ‘diacylglycerol lipase alpha’. Dit eiwit is verantwoordelijk voor de productie van het endocannabinoïd 2-arachidonoylglycerol. Met de hulp van computermodellen hebben zij vervolgens nieuwe remmers ontdekt en een sensor ontwikkeld waarmee de activiteit van het eiwit gecontroleerd en gemonitord kan worden in de hersenen. Er zijn verschillende soorten endocannabinoïden en deze nieuwe remmers verminderen alleen de aanmaak van 2-AG. Hierdoor wordt slechts 2-AG-afhankelijke stimulatie van CB1 receptoren in de hersenen geremd en niet de activatie alle CB1 receptoren, zoals bij Rimonabant.
Mogelijke toepassingen
Deze nieuwe moleculaire gereedschappen kunnen worden ingezet in fundamenteel onderzoek naar de menselijke fysiologie. Medicinaal chemici kunnen deze remmers verder ontwikkelen om onderzoek te doen naar het endocannabinoid systeem in cellulaire en diermodellen van verschillende ziekten zoals obesitas, metabool syndroom en neurodegeneratie. Uiteindelijk hopen de onderzoekers nieuwe kandidaat-geneesmiddelen te ontwikkelen tegen deze ziektes.
Multidisciplinair en internationaal onderzoek
Het onderzoek en de publicatie is een multidisciplinaire samenwerking tussen verschillende onderzoekers van de Universiteit
Leiden, Bioaxis Research en het Italiaanse onderzoeksinstituut CNR.
Zie ook
- Netherlands Research School of Chemical Biology
- Health, Life and Biosciences is een van de zes profielthema’s in het onderzoek van de Universiteit Leiden.