Universiteit Leiden

nl en

Frederic Lens

Universitair hoofddocent

Naam
Dr. F.P. Lens
Telefoon
071 5272727
E-mail
f.p.lens@biology.leidenuniv.nl
ORCID iD
0000-0002-5001-0149

Tijdens mijn promotieonderzoek aan de KU Leuven (België, 2000–2005) onderzocht ik evolutionaire en ecologische patronen in de houtanatomie van bloemplanten. Als postdoctoraal onderzoeker (2005–2010) verbreedde ik mijn focus naar functionele anatomie, wat me in staat stelde om houtanatomische kenmerken te koppelen aan droogtetolerantie. Deze integratieve benadering—waarin gedetailleerde anatomische waarnemingen worden gecombineerd met ecofysiologische inzichten—ontwikkelde ik verder tijdens mijn tenure-trackperiode aan de Universiteit Leiden (2010–2014). In deze periode verdiepte zich ook mijn langdurige fascinatie voor de evolutionaire oorsprong van houtigheid. Ik wilde weten waarom heel wat planten hout ontwikkelden vanuit kruidachtige voorouders. Veel van deze soorten komen voor in gebieden met terugkerende droogte, wat suggereert dat droogte een belangrijke evolutionaire drijfveer kan zijn geweest voor houtvorming in meer dan 700 geïdentificeerde groepen van bloeimplanten. Experimentele droogtestudies bij nauw verwante soorten met verschillende mate van stengellignificatie ondersteunen dit idee: soorten met sterker gelignificeerde stengels blijken beter bestand tegen droogte. Sinds mijn aanstelling bij het Naturalis Biodiversity Center in 2014—eerst als onderzoeker, vervolgens senior onderzoeker in 2018 en groepsleider in 2020—heb ik deze onderzoekslijnen verder uitgebreid. Op dit moment ben ik bezig met de voorbereiding van een nieuw project: de ontwikkeling van een open-access, AI-gedreven houtidentificatiesysteem. Door het analyseren van afbeeldingen van dunne houtdoorsneden moet deze nieuwe AI-methode douanebeambten ondersteunen bij het veel efficiënter opsporen van illegale houtkap dan wat nu mogelijk is met huidige technieken. Sinds 2021 heb ik een 30%-aanstelling bij het Instituut Biologie Leiden (IBL), waar ik als onderdeel van een brugfunctie het Leiden Biodiversity Network (LBN) coördineer. LBN verbindt meer dan 200 biodiversiteitsonderzoekers en maatschappelijke partners van de Universiteit Leiden, Naturalis Biodiversity Center, Hogeschool Leiden, MBO Rijnland en de gemeente Leiden. Leiden is bij uitstek gepositioneerd om uit te groeien tot een toonaangevend centrum voor biodiversiteitsonderzoek en onderwijs, dankzij een unieke combinatie van aspecten die LBN onderscheiden van andere Nederlandse netwerken. Deze omvatten onder andere de aanwezigheid van omvangrijke levende en natuurhistorische collecties (Hortus botanicus, Naturalis), een brede expertise op het gebied van biodiversiteit die transdisciplinaire samenwerking stimuleert, en de integratie van fundamenteel onderzoek (zoals evolutie en biomonitoring) met toepassingsgerichte benaderingen (zoals living labs en natuurherstel). Daarnaast draagt de actieve betrokkenheid van de gemeente Leiden bij aan het versterken van de biodiversiteit in stedelijke parken, grachten en omliggende landschappen—zoals polders, duinen, bollenvelden en bossen.

Meer informatie over Frederic Lens

Onderzoek

Onderzoek naar globale evolutionaire transities naar houtige groeivormen

De evolutionaire transitie van kruidachtigheid naar afgeleide houtigheid bij bloemplanten is een merkwaardig fenomeen dat teruggaat tot Darwin’s oorspronkelijke observaties. Om beter te begrijpen waarom planten houtig werden en waarom dit zo vaak is gebeurd tijdens de evolutionaire geschiedenis, hebben we de eerste wereldwijde database samengesteld van afgeleide houtigheid, met ongeveer 7000 soorten die behoren tot 700 onafhankelijke groepen binnen bloemplanten. De meeste van deze houtige soorten komen voor in continentale regio’s met herhaalde droogtecycli. Dit heeft de basis gelegd voor onze nieuwe hypothese, waarin droogte wordt voorgesteld als een belangrijke drijfveer voor evolutionaire transities naar houtigheid in veel plantengroepen. Mijn team heeft al voorlopige experimenteel bewijs voor deze hypothese gevonden in verschillende plantengroepen, en we onderzoeken momenteel ook alternatieve drijfveren voor houtvorming.

Anatomische kenmerken die droogtetolerantie bij planten aansturen

Het is van essentieel belang om beter te begrijpen hoe wilde planten en gewassen reageren op droogtestress in een wereld die geconfronteerd wordt met globale klimaatveranderingen. We weten echter nog steeds niet welke combinatie van eigenschappen droogtetolerantie bepaalt binnen een bepaalde soort, en hoe dit verschilt tussen soorten. Veel studies hebben aangetoond dat gasembolieën in het wortel-tot-blad watersysteem een belangrijke oorzaak zijn van plantsterfte onder droogtestress. Deze gasblokkade van het watertransport kan spontaan optreden bij droogte, maar sommige (droogtetolerante) soorten zijn veel beter aangepast om dodelijke embolieniveaus te vermijden dan andere (gevoeligere) soorten. We meten embolieresistentie in stengels, wortels en bladeren, samen met andere ecofysiologische kenmerken zoals gasuitwisseling via huidmondjes, om de droogtetolerantie van de hele plant te schatten. Deze experimentele resultaten kunnen worden vergeleken tussen nauw verwante soorten met verschillende niveaus van houtvorming, om de impact van stengelverhouting op droogtetolerantie te beoordelen.

Herkenning van verhandeld hout ter bestrijding van illegale houtkap

Met een geschatte jaarlijkse omzet van €50–150 miljard is illegale houtkap de derde meest winstgevende grensoverschrijdende misdaad, na drugshandel en de handel in namaakgoederen. De nieuwe Europese EUDR-verordening, die vanaf 2025 een strengere regulering van de internationale houtimport beoogt, zal alleen effectief zijn als er betrouwbare, grootschalige technieken worden ontwikkeld voor houtidentificatie en herkomstbepaling. Op dit moment bestaan dergelijke globale technieken nog niet, waardoor illegale houtkap welig blijft tieren. In samenwerking met grote wetenschapellijke houtcollecties streven wij ernaar een betrouwbare, high-throughput identificatiemethode te ontwikkelen op basis van beelden van flinterdunne plakjes hout. Deze methode moet douanebeambten voorzien van een hulpmiddel voor het identificeren van hout, waardoor zij illegaal gekapt hout sneller kunnen herkennen. Onze inspanningen zullen leiden tot een vrij toegankelijke, globale houtidentificatietool waarmee overheden en toezichthouders de regelgeving beter kunnen handhaven, en die duurzame en milieuvriendelijke praktijken in de houthandel bevordert.

Voor meer informatie, ga naar de website van mijn onderzoeksgroep Functional Traits bij het Naturalis Biodiversity Center.

 

Collaborators:

Prof. Remko Offringa (IBL, Leiden University)

Dr. Sylvain Delzon (University of Bordeaux, France)

Prof. Steven Jansen (Ulm University, Germany)

Dr. Alex Zizka (Marburg University, Germany)

Onderwijs

Momenteel ben ik betrokken bij het biologiecurriculum aan de Universiteit Leiden, waar ik een cursus plantenanatomie geef in de eerste Bachelor (Biodiversiteit Plant), en colleges over evolutionaire transities naar houtigheid op Master niveau (Development and Evolution).

Universitair hoofddocent

  • Wiskunde en Natuurwetenschappen
  • Instituut Biologie Leiden
  • IBL Plant Sciences
  • Naturalis Biodiversity Center Onderzoeker
Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.