Jelle van Buuren in het AD en Het Parool over complotdenken en de pandemie
Jelle van Buuren, universitair docent aan de Universiteit Leiden, verscheen in het Algemeen Dagblad en in Het Parool over complotdenken en de pandemie.
‘5G veroorzaakt corona’. Of: ‘het coronavirus is bedacht om de symptomen van 5G-straling te verbloemen.’ Je hoeft niet diep te graven om dit soort uitingen tegen te komen. Op Twitter worden complottheorieën over een link tussen 5G en het coronavirus verspreid. Niet door nepaccounts, maar door gewone mensen. Wie zijn dat, en wat zijn hun beweegredenen?
Op Twitter bestaat er een netwerk van mensen die geloven in een link tussen het uitrollen van het nieuwe 5G-netwerk en het coronavirus, hoewel daar geen enkel wetenschappelijk bewijs voor is. Tussen januari en half juli werden er bijna 18.000 tweets verzonden, geplaatst door ruim 9000 unieke accounts, met de woorden ‘5G’ en ‘corona’.
Jelle van Buuren bechrijft in het artikel van het Algemeen Dagblad hoe er binnen deze tweets een tweedeling bestaat tussen complotdenkers en niet-complotdenkers. 'Mensen zijn op sociale media vooral bezig hun eigen ideeën te bevestigen. Ze omringen zich met mensen die hetzelfde denken. Zo dringen er steeds minder kritische geluiden door. Op die manier ontstaat een gezamenlijk wereldbeeld waarbij je je afzet tegen de ander, zonder in discussie te gaan met die ander.' Volgens van Buuren is het een misverstand dat alleen complotdenkers dat doen. 'Ook de mensen die de theorieën willen ontkrachten, zitten in zo’n bubbel.'
Substituutideologieën
Dat er juist nu veel aandacht is voor grote complottheorieën, is niet gek. Dit is vaker het geval na grote gebeurtenissen. Van Buuren over COVID-19 in Het Parool: 'De informatie is nog niet compleet, niet 100 procent overtuigend en spreekt elkaar deels tegen. Dan ontstaat er ruimte voor alternatieve verklaringen. En dan kan het steeds gekker en groter worden en voor je het weet komt de Illuminatie binnenzeilen.'
Van Buuren noemt die complotten ook wel substituutideologieën: 'een nieuw groot verhaal over hoe de wereld in elkaar zit en hoe jij je daar als persoon toe verhoudt'. Dit kan voor mensen een verklaring geven voor iets waar je je zorgen over maakt. Het geeft houvast, als een soort religie.
Om meer te lezen over het verloop van de complottheorieën rondom corona en 5G, bezoek de website van AD.
Om meer te lezen over complotdenkers en de grens met coronasceptisch, bezoek de website van Het Parool.
Jelle van Buuren is universitair docent aan de Universiteit Leiden - Institute of Security and Global Affairs. Zijn onderzoeksinteresses liggen onder andere in de Europese politiesamenwerking, samenwerking van inlichtingen en grensbeheer. In zijn huidige onderzoek gaat hij in op de vraag welke rol complotdenken speelt in processen van delegitimisering.