Tolstoj en de weerbarstige schutter
Op zondag 5 januari heeft het programma O.V.T. van de VPRO een hoorspel uitgezonden gebaseerd op de door dr. Otto Boele ontdekte brieven tussen de schrijver Lev Tolstoj en Nederlands eerste dienstweigeraar Johan van der Veer.
Op zondag 5 januari heeft het programma O.V.T. van de VPRO een hoorspel uitgezonden gebaseerd op de door dr. Otto Boele ontdekte brieven tussen de schrijver Lev Tolstoj en Nederlands eerste dienstweigeraar Johan van der Veer.
Het hoorspel vertelt het verhaal van de eerste Nederlandse dienstweigeraar, de socialist Johan van der Veer, die in 1896 de aandacht trekt in binnen- en buitenland. ook de beroemde Russische schrijver en filosoof Lev Tolstoj is onder de indruk van de daad van Van der Veer. Er ontstaat een vriendschappelijke correspondentie tussen Tolstoj en de dienstweigeraar. Al snel ruilt Van der Veer het socialisme in voor Tolstojs christenanarchisme. Maar Van der Veers enthousiasme wordt getemperd als hij de praktijk van het christenanarchisme aan den lijve ondervindt.
Collage van brieven
De brieven van Johan Koenraad van der Veer (1869-1928) bevinden zich in het zogenaamde Tolstoj-museum in Moskou waar alle correspondentie van de Russische schrijver wordt bewaard. Het bestaan van een grote verzameling brieven van Nederlandse bewonderaars - waaronder een aantal vroege dienstweigeraars - werd al langer vermoed, maar voor het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was het ondenkbaar dat buitenlanders toegang zouden krijgen tot dit soort archiefmateriaal. Dat is nu anders.
Tenminste elf zeer lange brieven van Van der Veer aan Tolstoj werden in het archief aagetroffen, evenals de correspondentie van andere Nederlandse Tolstojanen die Van der Veer moreel en financieel ondersteunden. Het hoorspel is een collage van brieven aan en van Tolstoj, van politieke pamfletten en pacifistische redevoeringen van Van der Veer, aangevuld met goed gedocumenteerde gesprekken die Van der Veer hield met mannen als Domela Nieuwenhuis en Aleksandr Shkarvan, een Slowaakse dienstweigeraar die in opdracht van Tolstoj Van der Veers levensverhaal in Nederland kwam optekenen. Het hoorspel geeft tevens een indruk van de kleine ergernissen en grote verrassingen die onderzoek in Russische archieven met zich meebrengt.