Verborgen verhalen Nederlandse kinderarbeid onthullen met Archol-beurs
Promovendus Alex Tutwiler van de Faculteit Archeologie heeft via de P.J.R. Modderman Stichting een Archol-beurs ontvangen om te onderzoeken hoe kinderarbeid de botten van Nederlandse kinderen tussen de 17e en 19e eeuw heeft gevormd. Met behulp van CT-scans wil ze een uitgebreider beeld krijgen van hoe werken op jonge leeftijd de vorm en sterkte van botten heeft beïnvloed.
Industrialisatie
Het onderzoek van Tutwiler richt zich op de vroegmoderne periode, grofweg 1650-1850, een tijd waarin de industrialisatie zich in Nederland begon te ontwikkelen. 'De industrialisatie verliep hier niet zo snel als in het Verenigd Koninkrijk', merkt ze op. 'Het was veel meer gelokaliseerd. Mijn steekproeven zijn afkomstig uit de periode 1650-1850, en de kinderen die ik onderzoek, werkten in de landbouw of in een industriële context, bijvoorbeeld op boerderijen of in fabrieken.'
'Het doel is om te zien hoe werken op jonge leeftijd de vorm en sterkte van de botten van de bevolking heeft beïnvloed', legt Tutwiler uit. 'Door middel van CT-scans kunnen we een veel uitgebreider beeld krijgen van iets dat nog niet goed wordt begrepen.'
Drie contexten
Tutwiler onderzoekt skeletresten van drie verschillende locaties:
- Keyserkerk, Middenbeemster: Een regio die nog steeds bekend staat om zijn kaasproductie, waar vroeger veel kinderen in zuivelfabrieken en op boerderijen werkten.
- Eusebiuskerk, Arnhem: Een begraafplaats met personen uit lagere economische klassen, waarschijnlijk kinderen die in de industrie werkten, bijvoorbeeld in de textiel- en tabaksindustrie.
- Nieuwe Kerk, Delft: deze collectie, opgegraven in 2021, vormt een controlegroep van kinderen die in de kerk begraven liggen en waarschijnlijk geen arbeid verrichtten.
'In Middenbeemster maakten veel kinderen in die tijd kaas en hielpen ze mee met taken op de boerderij', zegt ze. 'De industriële kinderen komen uit Arnhem, een stad met een rijke industriële geschiedenis en goede historische documentatie over kinderen in de arbeid. De controlegroep komt uit de Nieuwe Kerk in Delft. Deze kinderen werden in de kerk zelf begraven, iets dat voorbehouden was aan de rijkere lagen van de bevolking, dus ze werkten waarschijnlijk niet. Zij dienen als een basislijn.'
Emotionele lading
Voorlopige bevindingen wijzen erop dat sommige kinderen tekenen van degeneratieve gewrichtsaandoeningen vertoonden, in sommige gevallen in een verder gevorderd stadium dan bij sommige volwassenen. 'Ze namen deel aan activiteiten waarvoor hun lichaam te klein was. Het is een deel van de Nederlandse geschiedenis dat niet goed gedocumenteerd is, vooral wat betreft de kinderen die het niet hebben overleefd.'
'Het bestuderen van de overblijfselen van kinderen kan emotioneel zwaar zijn', geeft Tutwiler toe. 'Wat mij het beste helpt, is erop letten wat voor muziek ik ondertussen luister. Dat helpt me om de emotionele kant van mijn werk met jonge mensen onder controle te houden. Maar uiteindelijk geef ik veel om de mensen met wie ik werk en voel ik me vereerd dat ik hun verhaal kan helpen vertellen door middel van mijn onderzoek.'
CT-scans als venster op levend bot
De Archol-beurs helpt Tutwiler om tijd te reserveren voor een CT-scanner in Delft. 'CT-scans zijn zeer geschikt voor transversale geometrie, een methode die osteologen kunnen gebruiken om te bekijken hoe de vorm van lange botten verandert op basis van verschillende activiteitspatronen in het leven.'
'Het mooie is dat we met CT-scans de dikte van het bot op verschillende punten langs de diafyse, of schacht, van lange botten kunnen zien', merkt Tutwiler op. 'Bot is een levend materiaal. We beschouwen het als statisch, maar het reageert flink op activiteit. Tijdens de kindertijd produceer je in hoog tempo bot, dus als je extreem actief bent, zullen je botten snel reageren op die verhoogde activiteit en van vorm en structuur veranderen om zich daaraan aan te passen. Het is een positieve feedbackloop.'
Ze vergelijkt het fenomeen met het verschil tussen een marathonloper en een bankhanger: 'De corticale structuur van een marathonloper is sterker omdat ze veel kracht uitoefenen op de botten in hun benen. Door de vorm en dikte van bepaalde botten tussen populaties te vergelijken, kun je zien hoe deze variabelen variëren tussen individuen met verschillende activiteitsniveaus. Het is een heel nuttig hulpmiddel voor onderzoekers die de activiteit van vroegere populaties willen begrijpen.'
Baanbrekend
Wat Tutwiler het meest enthousiast maakt, is dat dit onderzoek grotendeels ongekend is. 'Voor zover ik weet, is dit de eerste keer dat iemand vanuit een archeologische context naar overmatige activiteit op de botstructuur van kinderen kijkt', zegt ze. 'Dat vind ik echt heel spannend.'
In samenwerking met de afdeling Geowetenschappen en Techniek in Delft vervoert ze de overblijfselen in een harde koffer per trein voor scansessies. Tutwiler verwacht tot juni 2026 nog vijf scansessies te voltooien. 'Dat hangt af van de beschikbaarheid van de apparatuur in Delft', legt ze uit. 'Hopelijk ben ik in juni klaar en ik streef naar twee artikelen die zullen bijdragen aan mijn dissertatie.'
Over de Archol-beurs
De P.J.R Modderman Stichting heeft sinds 2025 een jaarlijkse subsidieverstrekking toegevoegd in de vorm van de Archol-beurs. Het archeologische onderzoeksbedrijf Archol BV betaalt deze. Archol maakt onderdeel uit van de Universiteit Leiden (binnen de Libertatis Ergo Holding) en heeft vanaf de eerste dag hele nauwe banden met de Faculteit der Archeologie. Wetenschappelijk onderzoekers zijn met enige regelmaat betrokken bij commerciële onderzoeksprojecten van Archol.
Meer informatie over de P.J.R. Modderman Stichting en de Archol-beurs.