AIVD-directeur Akerboom in gesprek met studenten: 'Russische dreiging het grootst'
Tijdens de tweede Arthur Docters van Leeuwen-lezing op 1 december benadrukte Erik Akerboom, Directeur-generaal van de AIVD, hoe het veranderende dreigingslandschap vraagt om reflectief leiderschap, transparantie waar mogelijk en nauwe samenwerking om de democratische rechtsorde te beschermen.
Eerbetoon aan Arthur Docters van Leeuwen
Veel van de concepten die de AIVD vandaag gebruikt, zo benadrukte Akerboom, zijn rechtstreeks terug te voeren op het gedachtegoed van Docters van Leeuwen. Die introduceerde een risicobenadering waarin dreigingen, nationale belangen en veerkracht altijd samen worden gewogen. Akerboom benadrukte dat de dienst, ondanks het geheime karakter van het werk, waar mogelijk veel opener kan zijn over haar activiteiten.
De jaarlijkse Arthur Docters van Leeuwen-lezing is een initiatief om de kloof tussen de inlichtingendiensten en de samenleving te overbruggen. Dit was de tweede editie van de reeks, waarin wordt gereflecteerd op leiderschap binnen de inlichtingendiensten, met bijzondere aandacht voor de rol van inlichtingen in een liberale democratie.
Strategisch denken in een veranderend dreigingslandschap
Tijdens zijn lezing ging Akerboom in gesprek met Willemijn Aerdts, expert in inlichtingen en veiligheidsdiensten aan Leiden Universiteit. De AIVD-directeur schetste hoe de AIVD de afgelopen decennia is veranderd. Sinds de post-Koude Oorlogperiode staat integratie centraal: het samenbrengen van militaire en civiele inlichtingen, cyberexpertise en analyse in één organisatie. Volgens Akerboom is die geïntegreerde aanpak noodzakelijk om moderne dreigingen te begrijpen en te bestrijden.
Hij benadrukte dat dreigingen zelden opzichzelfstaand zijn. ‘Rusland vormt op dit moment de meest urgente bedreiging, omdat het dichtbij is en het conflict vele gezichten heeft. Het is een economische oorlog, een militair conflict, een wereldwijd conflict en een politiek conflict. Tegelijkertijd kan ik niet zeggen dat het alle andere dreigingen wegneemt.’
Volgens Akerboom is er momenteel sprake van een ‘dreigingsvermenigvuldiger’, waarbij meerdere risico’s elkaar versterken. De dreiging vanuit China en andere statelijke actoren, terrorisme, georganiseerde misdaad, ondermijning en contraspionage vraagt onverminderd de aandacht van de inlichtingendiensten.
Reflectief leiderschap als noodzaak
Een terugkerend thema in zijn verhaal was reflectie. Akerboom verwees naar zijn tijd onder leiding van vroegere mentoren binnen de dienst, die sterk hameren op het vermogen om niet alleen na een actie te evalueren, maar vooral tijdens een actie aanpassingen te maken.
Volgens Akerboom wordt dat steeds belangrijker: ‘Wie tijdens het handelen zijn aanpak kan bijsturen, blijft de tegenstander voor’. Hij illustreerde dit met voorbeelden uit de technische teams van de dienst, waar teams snel reageren op digitale dreigingen die per minuut veranderen.
Openheid en vertrouwen: voorwaarden voor succes
In lijn met de visie van Docters van Leeuwen benadrukte Akerboom het belang van openheid waar mogelijk. Transparantie helpt niet alleen het publieke begrip van het werk van de AIVD te vergroten, maar versterkt ook het vertrouwen dat cruciaal is voor vrijwillige meldingen en zogenoemde belangrijke walk-ins.
Akerboom waarschuwde echter voor de dunne scheidslijn tussen informeren en politiseren: de dienst moet feiten duiden zonder zich in politieke debatten te mengen. Heldere communicatie over desinformatie en anti-institutionele bewegingen blijft daarom van groot belang.
(Europese) samenwerking als vernieuwd fundament
Akerboom benadrukte het belang van samenwerking, zowel binnen de overheid als daarbuiten. De banden tussen AIVD, MIVD en politie zijn de afgelopen jaren versterkt op operationeel en cultureel gebied. Ook internationale samenwerkingen met andere inlichtingendiensten blijven van groot belang. Volgens Akerboom liggen de succesvoorwaarden vooral in persoonlijke relaties en het vertrouwen dat men in elkaar heeft.
Akerboom legt uit dat de hedendaagse politieke situatie ervoor heeft gezorgd dat de AIVD zich steeds meer op samenwerking in Europees verband richt. Nadat de regering-Trump had aangegeven dat Europa meer voor zijn eigen veiligheid moest zorgen, kwam dit proces in een stroomversnelling. Daarbij was het van belang dat de AIVD op zoek ging naar capabele en betrouwbare Europese partners. 'Wie op de eerste rij staat en niet achteraan, kan invloed uitoefenen en is interessant voor samenwerkingen. De enige reden dat Amerikaanse en Europese diensten met ons willen samenwerken, is omdat we iets te delen hebben,' aldus Akerboom.
Oproep aan de volgende generatie
Akerboom richtte zich tot slot tot de aanwezige studenten en onderzoekers en benadrukte het belang van de democratische rechtsorde en hun rol in het beschermen ervan. Op de vraag wat hij studenten zou adviseren voor een carrière in nationale veiligheid, zei hij: 'Laten we ons realiseren dat we iets te beschermen hebben. De democratische rechtsorde wordt bedreigd en moet worden beschermd. Het geeft betekenis aan je professionele leven om die te verdedigen.'
-
Een volle zaal in het auditorium van Wijnhaven -
Willemijn Aerdts leidde het gesprek -
Erik Akerboom in gesprek met studenten -
De studenten stellen hun vragen -
‘Wie tijdens het handelen zijn aanpak kan bijsturen, blijft de tegenstander voor’
Tekst: Niels Heukelom
Foto's: Arash Nikkhah