Interfacultaire samenwerking op het snijvlak van cultureel erfgoed en klimaatverandering
Dr. Gül Aktürk Hauser (universitair docent, Department of Heritage and Society, Faculteit der Archeologie) en Dr. Sophie Starrenburg (universitair docent, Grotius Centre for International Legal Studies, Faculteit der Rechtsgeleerdheid), organiseerden op 16 mei 2025 een workshop met als titel ‘An Interdisciplinary Perspective on Heritage Reparations: Responding to Climate Change-Induced Damages'.
De workshop kwamen onderzoekers en professionals uit verschillende landen en vakgebieden samen om na te denken over een belangrijk, maar vaak onderbelicht onderwerp: hoe moet de erfgoedsector omgaan met schade die ontstaat door klimaatverandering? Hoewel erfgoed steeds vaker een rol speelt in het debat over klimaatverandering, blijft de vraag wat er gebeurt ná het vaststellen van schade grotendeels onbeantwoord. Deze bijeenkomst probeerde daar verandering in te brengen, door zich expliciet te richten op vraagstukken van herstel en compensatie voor erfgoed dat schade heeft ondervonden als gevolg van klimaatverandering.
De deelnemers bespraken praktijkvoorbeelden uit onder andere Brazilië, India, Indonesië, Suriname, Senegal en Nederland. Daarbij kwam de volle breedte van erfgoed aan bod: van roerende tot onroerende goederen, en van immaterieel tot materieel erfgoed. De bedreigingen van klimaatverandering voor erfgoed zijn dan ook zeer divers. Tegelijkertijd werd duidelijk dat wat de ene gemeenschap ervaart als verlies, door een andere juist kan worden gezien als een waardevolle vorm van vernieuwing. Die verschillen in hoe erfgoed wordt beleefd maken het lastig om wereldwijde afspraken te maken over hoe men met erfgoedverlies door klimaatverandering moet omgaan.
Een belangrijk punt dat uit de gesprekken naar voren kwam, is dat bestaande wet- en regelgeving vaak niet goed aansluit bij de unieke uitdagingen die klimaatverandering met zich meebrengt voor erfgoed. Verschillende juridische en beleidsmatige kaders passeerden de revue, zoals de erfgoedverdragen van UNESCO, het ‘Loss and Damage’-mechanisme van het Klimaatakkoord van Parijs, en mensenrechtentribunalen. Een terugkerend thema was dat erfgoedschade vaak moeilijk in economische termen is uit te drukken—en soms zelfs helemaal niet te herstellen is. Zelfs als de schade wél meetbaar is, blijft het lastig te bepalen wie verantwoordelijk kan worden gehouden en hoe getroffen gemeenschappen via het internationaal recht toegang kunnen krijgen tot compensatie of genoegdoening.
De workshop werd mogelijk gemaakt met steun van het Leids Universiteits Fonds, de afdeling Heritage and Society en het Grotius Centre for International Legal Studies.