Sporen van Drie Oktober: 450 jaar Leidens Ontzet
Dit jaar viert Leiden 450 jaar Leidens Ontzet en daarmee pakt de stad groots uit. De lange geschiedenis is nu nog steeds zichtbaar. Om die te kunnen vertellen, doen Leidse masterstudenten onderzoek binnen het project ‘Sporen van Drie Oktober’.
Wat is er 450 jaar geleden precies gebeurd en hoe zie je dat terug in en rondom Leiden? Geschiedenisstudenten Alexander Nuijten en Marieke Nolten, en archeologiestudenten Lisoula Feenstra en Kim Taal zoeken het uit tijdens hun stage bij Leiden Kennisstad. Ze werken aan het project Sporen van Drie Oktober, waarbij kennis- en cultuurinstellingen samen de verhalen van het Leidens Ontzet vertellen aan de hand van oude sporen. Deze verhalen staan maandelijks in het Leidsch Dagblad, en er zijn plannen voor een boek, een podcastreeks en een documentaire. De studenten komen wekelijks bijeen in het stadhuis, onder andere samen met archeoloog en journalist Ruurd Kok die de artikelen schrijft en de documentaire maakt.
Speuren in het archief van Erfgoed Leiden
De geschiedenisstudenten brengen veel tijd door in het archief van Erfgoed Leiden. ‘We onderzoeken vooral het Gerechtsdagboek en Aflezingenboek. Deze documenten transcriberen we en we zoeken er secundaire literatuur bij’, vertelt Marieke. Zo ontdekten ze met welke weersomstandigheden de Geuzen te maken kregen. ‘We lazen bijvoorbeeld over kinderen die in februari 1574 met sneeuwballen gooiden.’ Alexander: ‘Naast het onderzoek organiseren we bijeenkomsten binnen de gemeente en voor betrokken partijen en komen we met allerlei mensen in de stad in contact. Dat zijn waardevolle ervaringen die je niet zo snel opdoet binnen een studie.’
Vroegmoderne handschriften lezen blijkt voor Marieke het hoogtepunt van het project te zijn: ‘Toen ik met het onderzoek startte dacht ik: waar ben ik aan begonnen? Vooral het handschrift van secretaris Jan van Hout is echt onleesbaar. Maar het is zo’n leuke uitdaging en het gaat beter en beter! Alexander en ik helpen elkaar daarbij, de ander kan soms net dat ene woord ontrafelen.’
Zonder bewijs geen publicatie
‘Wat in dit project anders is dan tijdens je studie, is de manier waarop we met resultaten omgaan. We leren hier na te denken over hoe we resultaten kunnen gebruiken voor publicaties in kranten en op websites. In tegenstelling tot in een academisch essay, is in deze media geen ruimte voor tegenstellingen. Als je iets niet volledig kan bewijzen, dan komt het simpelweg niet in de krant’, vertelt Marieke.
Pioniers in archeologisch onderzoek
Archeologisch onderzoek naar de periode van het beleg en Ontzet blijkt uitdagender. Kim: ‘Wij bestuderen opgravingsrapporten en oude funderingen en brandlagen die hierin worden vermeld. Daarmee kunnen we onderbouwen wat in historische bronnen geschreven staat. Maar er is weinig opgegraven en dat maakt ons werk lastig.’ Lisoula legt uit dat je voor archeologisch onderzoek naar deze tijd, afhankelijk bent van materiële neerslag. ‘Als iets niet in de grond belandt, dan vind je het ook niet terug. De meest concrete sporen die wij kunnen aanwijzen zijn van de grootschalige sloop in 1573. Maar als er geen onderzoek heeft plaatsgevonden op die locaties, dan is de informatie die wij hebben vrij fragmentarisch.’
Kim en Lisoula zijn aan het pionieren op dit gebied: ‘Het is frustrerend, maar we zetten het om naar iets inspirerends zoals een onderzoeksvoorstel voor Erfgoed Leiden.’ Ze hopen daarmee het archeologisch onderzoek naar de periode van het Spaanse beleg en Ontzet hoger op de agenda te krijgen. ‘Dit is niet alleen van historisch belang maar ook cruciaal voor de identiteit van Leiden’, stelt Lisoula.
Interdisciplinair samenwerken
De studenten proberen veel met elkaar samen te werken. Wanneer Marieke en Alexander iets vinden in het Gerechtsdagboek of Aflezingenboek, proberen Kim en Lisoula dit te onderbouwen met archeologisch bewijs. Samen schrijven ze ook een artikel voor Leidschrift, een academisch historisch tijdschrift gerund door geschiedenisstudenten. ‘Dat vind ik zo leuk aan dit project. Normaal werk je zo binnen je eigen bubbel, maar nu leren we ook samen te werken met andere wetenschappen’, zegt Kim.
Video Sporen van Drie Oktober
In deze video vertelt het team over het project, het onderzoek en wat er gaat gebeuren in aanloop naar het jubileumfeest op 3 oktober.
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofHet project Sporen van Drie Oktober is tot stand gekomen via Leren met de Stad. Zij benaderden docenten geschiedenis en archeologie die erg enthousiast waren om hun studenten hier gezamenlijk onderzoek naar te laten doen. Ook werken studenten van mboRijnland mee aan het project, met een Epic Quest, een website en een social media campagne.
Tekst: Jip de Bloois