College Hageveld wint Max Havelaar Toesprakentoernooi: ‘Spreken is de échte kunst’

28 november 2023

'Je kan schrijven als Multatuli, maar spreken is de échte kunst', meent hoogleraar Marc van Oostendorp. Hij is een van de juryleden op het Max Havelaar Toesprakentoernooi op 25 november 2023 met de moeilijke opdracht het winnende duo aan te wijzen. Voor het eerst lukt het een school om in de dertien jaar dat het toernooi bestaat de wisselbokaal voor een tweede keer binnen te slepen. Tweelingbroer- en zus Albert en Marijke van der Peet van het Hageveld College slagen erin om net zo vurig te spreken als Multatuli - en daarmee jury én publiek te overtuigen.

Eerst de toespraak van de winnaars van vorig jaar in de prachtige Lorentzzaal in het Kamerlingh Onnes Gebouw, zodat de 110 deelnemers meteen in de stemming komen. Dan een spoedcursus retorica van Jaap de Jong, hoogleraar Journalistiek en Nieuwe Media aan Universiteit Leiden, om later vandaag vooral zélf aan de slag te kunnen. ’Ben je nu al een beetje zenuwachtig?’, vraagt De Jong aan het publiek als hij de taken van de redenaar langsgaat. ‘Helemaal niet erg, join the club. Ben je eenmaal aan het praten, gaat het vanzelf over’, verzekert hij. ’Heeft ChatGPT de kennis in huis?’, stelt hij de vraag hardop. Om de jonge redenaars vervolgens te waarschuwen: ’Oh jongens, dan krijg je toch een clichétrommel, foute citaten en verkeerde bronnen. Vind je eigen stijl. Het is júllie toespraak, wees jezelf!’

Hoe te winnen?

Iedereen kiest drie workshops om deze dag te volgen voordat ze zelf een toespraak gaan schrijven. Waar het ene duo strategisch opsplitst om vooral zoveel mogelijk kennis te vergaren, volgt een ander gezellig alles samen. Hoe je het toernooi kan winnen? Dat willen de leerlingen wel weten in de workshop van Lotus Arian die het toernooi in 2014 won en momenteel docent bij de studie Future planet studies aan de Universiteit van Amsterdam is.

’Gebruik een thema, begin met je inhoud en kom met originele oplossingen om daarna pas te kijken welke versieringen je kunt aanbrengen’, tipt ze. Een stortvloed aan vragen volgt: of de opdracht al bekend is? Of het goed is om cijfers te gebruiken? Wat er van neologismen wordt gevonden? De scholieren willen het allemaal weten.

Roosmaryn Pilgram geeft een super crash crash course van het argumentatievak dat ze op de opleiding Nederlands geeft. Hermagoras zou trots op de leerlingen zijn, vermoedt ze, als ze hoort welke argumenten de leerlingen weten te bedenken voor invoer van het schoolontbijt. In de workshop ‘Oreren met Oranje’ leert Solange Ploeg, docent en onderzoeker Politieke Geschiedenis aan Radboud Universiteit Nijmegen, leerlingen hoe de koning eenheid creëert met een publiek dat bestaat uit 17 miljoen verschillende belevingswerelden.

'Gebruik je woorden voor het goede'

Terwijl de finalisten door hun coaches worden klaargestoomd voor de finaleronde, neemt emeritus hoogleraar Frits van Oostrom het publiek mee in het verhaal van de slimme en geestige, maar ook wraakzuchtige en bloeddorstige vos Reynaerde. Hij illustreert hoe het gesproken woord ‘een ongekende kracht’ kent tegen de juiste persoon op het juiste moment. Maar ook hoe woorden gevaarlijk kunnen zijn ‘indien gebruikt voor de verkeerde doeleinden’. Hij heeft geaarzeld of hij de leerlingen vandaag een moraliserende boodschap mee zou geven, maar hij doet het toch. ’Het gesproken woord kan een wapen ten goede, maar ook ten kwade zijn. Er komt een moment dat de verleiding er is je spreektalent in te zetten voor wat niet deugt. Probeer altijd aan de goede kant van de streep te blijven.’ En hoeveel Van Oostrom literair gezien ook van Van den vos Reynaerde houdt, ’Als mens bind ik je op het hart je liever niet te veel te spiegelen aan Reynaert de Vos maar eerder aan Max Havelaar.’

De winnaars van het Max Havelaar Toesprakentoernooi met hun docenten Nederlands

Sociale Sjaalman-samenleving

Na zoveel mooie woorden is het aan de finalisten om een eigen toespraak te schrijven. Prachtige vondsten komen voorbij in de finaleronde van de zes beste duo’s. Een ‘Robin Hood-oplossing’ van Alicia en Sam van het Minkema College uit Woerden. Dubbeltjes die wél kwartjes kunnen worden, volgens Marlot en Yannick van het Stedelijk gymnasium uit Nijmegen. Fien en Eline van MHV Pantarijn uit Wageningen spreken zich net als Multatuli uit voor ‘de onzichtbaren’ en Marinka en Nora van het Regius College uit Schagen weten een ‘bijstander’ een stem te geven. Olivier en Theo van het Lorentz Casimir Lyceum uit Eindhoven roepen op: ’Pak armoede aan, want dat is de zuivere koffie die iedereen verdient.' ’Op naar een ''sociale Sjaalman-samenleving" waarin iedereen de kans krijgt zijn bubbel te ontstijgen’, betogen Albert en Marijke van College Hageveld uit Heemstede. De tweelingbroer- en zus weten de meeste indruk op het publiek te maken en winnen de publieksprijs.

Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlands en Academische communicatie aan Radboud Universiteit Nijmegen, licht daarna het juryrapport toe. ’Schrijven is voor losers’, trapt hij af. ’Je kan schrijven als Multatuli, maar spreken is de échte kunst. Dat hebben jullie laten zien.’ Hij gaat alle finalisten langs om daarna onder luid tromgeroffel de winnaars bekend te maken: het ‘wervelende, grappige betoog maar ook – net als Multatuli – met bijtende kritiek’ van Albert en Marijke van der Peet van het Hageveld heeft de meeste indruk op de jury gemaakt. Daarmee is het Hageveld de eerste school die de beker twee keer weet te winnen en daar zijn de docenten Nederlands, Liesbeth Lichtendahl en Rebecca Kerkvliet, hartstikke trots op.

Tekst: Evelien Engele
Fotografie: Victoria Zondervan