Wat is de rol van partijen in gemeentelijke politiek?
Politicoloog Simon Otjes (Universiteit Leiden) ontvangt een beurs van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De beurs komt voort uit de SGW Open Competitie XS, met als doel om binnen het domein Sociale en Geesteswetenschappen (SGW) innovatief wetenschappelijk onderzoek te stimuleren. Otjes ontvangt de beurs voor zijn onderzoek naar de mate waarin lokale partijen reageren op maatschappelijke vraagstukken in een gemeente: ‘We weten eigenlijk nauwelijks welke rol partijen spelen in gemeentelijke politiek.’
Gefeliciteerd met deze beurs. Waar ga je onderzoek naar doen?
'Recent heeft de Nederlandse overheid taken op het gebied van ouderenzorg en werk en inkomen aan de gemeenten overgedragen. De gedachte daarachter is dat beleidskeuzes de lokale context zouden moeten reflecteren. Gemeenten weten beter wat er in hun gemeente speelt en kunnen daarop reageren.
Hierachter schuilt een aanname over de lokale politiek: namelijk dat partijen de specifieke problemen in hun gemeente adresseren. Opvallend genoeg weten we daar heel weinig over: noch specifiek voor Nederland noch vergelijkenderwijs. Sterker nog, we weten in Nederland eigenlijk nauwelijks welke rol partijen spelen in gemeentelijke politiek. Wat schrijven ze in hun programma’s? Welke problemen willen ze aanpakken? En vertaalt zich dat door naar hun gedrag in de gemeenteraad?
De kern van mijn onderzoek is om te kijken of partijen in hun programma’s zich richten op de grote problemen in hun gemeenten. Bijvoorbeeld als er relatief veel mensen werkloos thuis zitten in een gemeente, hebben partijen dan meer aandacht voor het thema ‘werk’? En besteden partijen dan ook meer aandacht aan dat thema in de gemeenteraad?'
Wat voor resultaten verwacht je?
‘Op het nationale niveau is hier best wat onderzoek naar. Dat noemen we issue competitie. Partijen benadrukken bepaalde thema’s in hun programma. Dat weerspiegelt deels de sociale en economische omstandigheden van een land, maar ook deels politieke strategie.
Er zijn goede redenen om te verwachten dat deze patronen zich op het lokale niveau wel en niet doorvertalen. In de eerste plaats gaat dit om politici die op het nationale niveau wel gevoelig lijken voor deze logica. Maar aan de andere kant hebben de decentralisaties de gemeentelijke financiën flink onder druk gezet. Partijen zijn met name bezig met kijken waar er bezuinigd moet worden. In dat geval is er weinig ruimte om te kijken wat de noden van de gemeenten zijn of om de prioriteiten uit je programma na te streven.’
Hoe ga je jouw onderzoek aanpakken?
‘We gaan kijken naar de responsiviteit van partijen op het gemeentelijke niveau op vier thema’s in het sociale domein: ten eerste, (1) wonen, dat al lang een gemeentelijk thema is. Reageren partijen op de woningnood? Ten tweede, (2) onderwijs, waar gemeentes eigenlijk weinig over te zeggen hebben. Schrijven partijen daar toch over als dat thema leeft onder kiezers? Ten slotte, de thema’s (3) ‘werk en inkomen’ en (4) ouderenzorg die recent gedecentraliseerd zijn. Hebben partijen meer aandacht voor deze thema’s als er meer mensen in hun gemeenten wonen die om hulp en zorg vragen?’
Over de SGW Open Competitie van NWO
‘De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) zorgt voor kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap en is een van de belangrijkste wetenschapsfinanciers in Nederland. Ze organiseren diverse competities binnen verschillende domeinen, waarvan de SGW Open Competitie XS voor kleinere onderzoeksprojecten is. Hierbij gaat het om beurzen van maximaal 50.000 euro. Dit kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor aanstelling van nieuw personeel of voor onkosten rondom het onderzoek.’